ေမြးရပ္ - ပဲခူး
ကြယ္လြန္ခ်ိန္ - ၁၀၊၅၊၁၉၇၈
ကြယ္လြန္သည့္ ေနရာ - ျမန္မာနိုင္ငံ
နိုင္ငံသား - ျမန္မာ
အလုပ္အကိုင္ - စာေရး ဆရာ ၊ ျမန္မာနိုင္ငံ သုေတသန အသင္း၏ ဥကၠဌ ၊ ျမန္မာ့သမိုင္း ေကာ္မ႐ွင္ - ဒုတိယ ဥကၠဌ ၊ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ပါေမာကၡခ်ဳပ္ ၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ ေလ့လာေရး ဌာန၏ ညႊန္ၾကားေရးမႉး ၊ သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံ သီရိလကၤာ ဆိုင္ရာ ျမန္မာႏိုင္ငံ သံအမတ္ၾကီး။
ဇနီး - ေဒၚတင္လွ
မိခင္တကၠသိုလ္ - ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္။(မွတ္ခ်က္။ တက္ေရာက္ပညာသင္ၾကားခ်ိန္တြင
ေဒါက္တာထင္ေအာင္၏ ျမန္မာ့သမိုင္း မ်ားအေပၚ ခုခံေခ်ပျခင္း အေပၚ မွတ္ခ်က္မ်ား ။
" ယခုအခါ ေဗာဓိေညာင္ပင္ ကို ေဂါက္ကြင္းက ဖယ္႐ွား အစား ဝင္ထားျပီးျပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း ၊ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္ ပံုနွိပ္တိုက္ အကူအညီ ျဖင့္ ျမန္မာ ရာဇဝင္မ်ား၏ ဝိညာဥ္မွာ ဆက္လက္႐ွင္သန္ေနေပေတာ့မည္ ။" ( John . F Cady )
" သူေရး ထားတဲ႔ သမိုင္းစာအုပ္မွာ သမိုင္းပီသေအာင္ အားထုတ္ထားေသာ စာအုပ္မ်ား မဟုတ္ေခ် ။ အမ်ိဳးသားေရး စိတ္ဓါတ္ျဖင့္ ျပန္လည္ေခ်ပထားေသာ အစမ္းစာမွ်သာ ျဖစ္သည္ ျဖစ္သည္။" ( D.G.E Hall )
ပုဂံေခတ္ ျမန္မာ့သမိုင္းဟူေသာ ( G.H Luce )၏ သုေတသနျပဳ ခ်က္အေပၚ ေဝဖန္ထားေသာ အဒီ ၁၂၈၇ မတိုင္မီ ျမန္မာ့သမိုင္း ( Burmese History before 1287 ) စာအုပ္အေပၚ " ရန္လိုေသာ ေဝဖန္ခ်က္မ်ား " ( Patricia M. Harbert )
" ထင္ေအာင္ကဲ႔သို႔ေသာ ျမန္မာ့သမိုင္းပညာ ႐ွင္မ်ားက တခါတရံ အျမင္ မၾကည္မလင္ ျဖစ္ခဲ႔သည္ ဆိုျငားအံ့ ၊Harvey အျမင္မွာမူ တိမ္သလာ ဖံုးကာ လံုးလံုးလ်ားလ်ား မည္းေမွာင္ေနသည့္ အျမင္မ်ိဳး ဟု ဆိုရေပမည္ ။ "( Spate )
" Harvey နွင့္ ထင္ေအာင္မွာ အျမင္မတူၾကပါ ။ ဝင္႐ိုးစြန္း နွစ္ခု ကဲ႔ သို႔ကြာျခားလွပါသည္။ သို႔ေသာ္ သူတို႔နွစ္ဦးစလံုးသည္ ႐ိုးသားေသာ သမိုင္းပညာ ႐ွင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္ ။ ထို႔ေၾကာင့္ အမွန္တရားသည္ သူတို႔ နွစ္ဦးစလံုး ၏ အလယ္ တြင္ တည္႐ွိေနပါလိမ့္မည္ ။ " ( pupil of Harvey )
" ျမန္မာတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ သမိုင္းကို ျမန္မာ့ အျမင္နွင့္ တင္ျပထား ျခင္းသာ ။ " ( ေဒါက္တာထင္ေအာင္ )
မိဘနွစ္ပါးျဖစ္ေသာ အေရးပိုင္ ဦးဖိန္း ေဒၚမိမိ တို႔မွ (၁၈၊၅၊၁၉၀၉) တြင္ေမြးဖြားသည္။ေမြးခ်င္း ခုနွစ္ေယာက္တြင္ ပဥၥမ ေျမာက္သားျဖစ္သည္ ။ အစ္ကိုအၾကီးဆံုး ဦးတင္ထြဋ္ မွာ ျမန္မာ့ ပထမဆံုး အိုင္စီအက္စ္ျဖစ္သည္ ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း နွင့္ အတူ နိုင္ငံေရး တြင္ ပါဝင္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ႔ သည္။ဒုတိယ အစ္ကို ဦးေက်ာ္ျမင့္မွာ နိုင္ငံ ေရးကို ဒီးဒုတ္ဦးဘခ်ိဳနွင့္ အတူ ေဆာင္႐ြက္ခဲ႔သည္။ နိုင္ငံေတာ္ လုပ္ၾကံမႈၾကီ တြင္ တရားသူၾကီး အျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ ရသည္။ တတိယ အစ္ကို ဦးျမင့္သိန္း မွာ ပညာေရးေလာကတြင္ ထင္႐ွား၍ နိုင္ငံေတာ္ တရားသူၾကီးခ်ဳပ္နွင့္ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔ သမၼတ န္ုိင္ငံ ဆိုင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ ၾကီး အျဖစ္ ထင္႐ွားသည္ ။ ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္မွာ ကား ပညာေရးေလာကတြင္ ထင္႐ွား၍ ညီအစ္ကို ေလးေယာက္စလံုး အဂၤလန္မွ ( Barret Law ) ဘြဲ႔ ကိုရ႐ွိခဲ႔ပါသည္ ။ အစ္မအၾကီးဆံုး ေဒၚျမမူမွာ ျမန္မာစာ မဟာဝိဇၹာဘြဲ ့ ့့ကိုရရွိခဲ ့၍ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ တြင္ ေက်ာက္စာဖတ္ အျဖစ္ လည္းေကာင္း ၊ ညီမအၾကီး ေဒၚတင္ေစာမူမွာ ၊အဂၤလိပ္စာ မဟာ ဝိဇၹာဘြဲ ့ရယူ ခဲ ့၍ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အဂၤလိပ္ ကထိက အျဖစ္လည္းေကာင္း ၊ ညီမ အငယ္ ေဒၚခင္ေစာမူမွာ ဝိဇၹာ ဂုဏ္ထူး ဘြဲ ့ရခဲ ့၍ ေခတ္စမ္း စာေပပညာ႐ွင္အျဖစ္ လည္းေကာင္း ထင္႐ွားသူမ်ားျဖစ္သည္။ ေဒါက္တာထင္ေအာင္ သည္ ငယ္စဥ္ကပင္ပညာထူး ခၽြန္၍ အသက္ဆယ္နွစ္ အ႐ြယ္တြင္ ခုနွစ္တန္း ေက်ာင္းသား ျဖစ္ေနျပီျဖစ္သည္ ။ ၁၉၂၀ ေက်ာင္းသား သပိတ္တြင္ ပါဝင္ခဲ႔သည္ ။ အသက္ ဆယ့္တစ္နွစ္ အ႐ြယ္တြင္ ဆယ္တန္း ေက်ာင္းသား ျဖစ္ေနျပီျဖစ္သည္ ။ စာေမးပြဲကိုမူကား အသက္မျပည့္၍ ေျဖဆိုခြင့္မရခဲ႔ေပ ။ ထို႔ေၾကာင့္ မိဘမ်ားက အဂၤလန္နိုင္ငံကို လႊတ္၍ ပညာဆည္းပူးေစသည္။ ထိုမွ ျမန္မာျပည္သို ႔ျပန္လာ ၍ အသက္ ဆယ့္ငါး နွစ္အ႐ြယ္တြင္ တကၠသိုလ္ပ ညာကို ဆည္းပူခဲ႔သည္။ ဥပစာ တန္းမွ ေအာင္ျမင္ ခဲ႔သည္။၁၉၂၈ ခုနွစ္ အသက္ ဆယ့္ကိုးနွစ္အ႐ြယ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မွ ဝိဇၨာ ဂုဏ္ထူး ဘြဲ႔ကို အဂၤလိပ္စာ၊ ေဘာဂေဗဒ၊ သမိုင္းဘာသာတြဲ မ်ားျဖင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ႔သည္။
၎ေနာက္ အိုင္စီအက္စ္ စာေမးပြဲနွင့္ ျမန္မာနိုင္ငံေတာင္တန္း ေဒသစာေမးပြဲ ကိုေျဖဆိုရန္ၾကိဳးစားခဲ႔ ေသာ္လည္း အသက္ငယ္႐ြယ္မႈနွင့္ မ်က္လံုးအားနည္း မႈေၾကာင့္ ေျဖဆိုခြင့္ မရခဲ႔ေပ။ ထို႔ေၾကာင္ ၁၉၂၄ မွ ၁၉၃၄ ခုနွစ္တိုင္ အဂၤလန္နွင့္ အျခား တကၠသိုလ္ ၾကီးမ်ားတြင္ ဘြဲ႔လြန္ ဒီဂရီ အမ်ိဳးမ်ိဳး ယူခဲ႔သည္ ။ထို႔ေနာက္ ျမန္မာ ျပည္သို႔ျပန္လာျပီး အစ္ကိုျဖစ္သူ မ်ားထံမွ ဥပေဒ ပညာ ကို လက္ေတြ႔ ေလ့လာေနစဥ္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းအုပ္ၾကီး ( D.J.Sloss ) ၏ ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ အဂၤလိပ္စာ ဌာန၏ လက္ေထာက္ ကထိက အျဖစ္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ႔သည္ ။ ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္ သည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္၌ ပထမဆံုး ေသာ ျမန္မာအမ်ိဳးသား အဂၤလိပ္ စာပါေမာကၡျဖစ္သည္။၁၉၄၆ ခုႏွစ္တြင္ ယင္းတကၠသိုလ္ဧ။္ ပါေမာကၡခ်ဳပ္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္တြင္ တကၠသိုလ္ဧ။္ ဒုတိယ အဓိပတိအျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမုာက္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ယင္းႏွစ္မွာပင္ သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံသို ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ သံအမတ္ ၾကီးအျဖစ္ ခန္ ့အပ္ျခင္းခံရသည္။ အမ်ိဳးသားပညာဝန္ ဦးဖိုးက်ား ဦးစိုးဝင္း တို႔နွင့္ အတူ လက္တြဲ၍ အမ်ိဳးသား ပညာေရး ေကာင္စီ အက်ိဳး ေဆာင္ အျဖစ္ လည္း ေဆာင္႐ြက္ခဲ႔ပါသည္ ။ ၁၉၃၂ ခုႏွစ္တြင္ Lincoln တကၠသိုလ္မွ ဥပေဒပညာ သင္ေက်ာင္းမွ ဥပေဒဝိဇၨာဘြဲ ့ကို ရရွိခဲ့သည္။ Dublin ေကာလိပ္မွ အဂၤလိပ္ စာေပ ပါရဂူဘြဲ႕နွင့္ ဥပေဒ ပါရဂူဘြဲ႕ကို ရ႐ွိခဲ႔သည္။London University Cambridge University Oxford University တို႔မွလည္း ဘြဲ႕မ်ားကို ရ႐ွိခဲ႔ေသးသည္ ။ ျမန္မာအမ်ိဳးသား ထဲမွ ကမာၻသိ ပညာ႐ွင္ တစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။
ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္၏ ပထမဆံုးေသာ ျမန္မာ့သမိုင္းဆိုင္ရာ စာအုပ္မွာ ကိုလံဘီယာ ပံုနွိပ္ တိုက္မွ ထုတ္ေဝေသာ ဒဏ္သင့္သည့္ ဥေဒါင္း ၊ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာ ဆက္ဆံေရး (၁၇၅၂-၁၉၄၈) -၁၉၆၅ ခုထုတ္ ျဖစ္သည္။ ဒုတိယ ေျမာက္ ျမန္မာနိုင္ငံ သမိုင္းဆိုင္ရာ စာအုပ္မွာ ကိုလံဘီယာ ပံုနွိပ္တိုက္ မွပင္ ထုတ္ေဝေသာ ျမန္မာနိုင္ငံ သမိုင္း ( History of Burma ) -၁၉၆၇ ခုနွစ္ ထုတ္စာအုပ္ျဖစ္သည္ ။ တတိယ ေျမာက္စာအုပ္ မွာ ေအဒီ ၁၂၈၇ မတိုင္မီ ျမန္မာ့သမိုင္း ( Burmese History before 1287 ) -၁၉၇၀ ခုထုတ္ စာအုပ္ျဖစ္သည္။ စတုတၳ ေျမာက္ ျမန္မာ့သမိုင္း ဆိုင္ရာစာအုပ္ မွာကား ႐ုတ္တရက္ ကြယ္လြန္သြား၍ က်န္ရစ္သူ ဇနီး ေဒၚတင္လွ၏ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈ ျဖင့္ ထြက္ေပၚလာေသာ ေလာ့ရမ္းေဒါ့ ခ်ာခ်ီ နွင့္ ကေနေသာ ဥေဒါင္းငွက္ ( Lord Randolph Churchill And The Dancing Peacock ) -၁၈၈၅ ခုနွစ္ ျဗိတိသွ်တို႔ ျမန္မာနိုင္ငံ အေပၚေအာင္ျမင္မႈ ( British Conquest of Burma ,1885) -၁၉၉၀ ခုထုတ္ တို႔ျဖစ္ပါသည္။ ထိုစာ အုပ္မ်ားမွာ ျမန္မာ့ ရာဇဝင္ မ်ားဖက္မွ ခုခံ ေခ်ပခ်က္ မ်ားျဖစ္သည္ ။ ထို႔ျပင္ ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္သည္ ၊ Oxford University , St. Anthony Collage မွ Dr. Guy Wint ၏ ေမတၱာ ရပ္ခံခ်က္ျဖင့္ ၁၉၆၅ ခုနွစ္က ကြယ္လြန္သြားျပီျဖစ္ေသာ G.E.Harvey ၏ ပံုမနွိပ္ ရေသးေသာ စာ႐ြက္စာတမ္းမ်ားကို တည္းျဖတ္ေပး ခဲ႔သည္။ ထိုစာတမ္းသံုးေစာင္ကို ျမန္မာနိုင္ငံ သုေတသန အသင္း ဂ်ာနယ္ တြင္ ဟာေဗး၏ ပံုမနွိပ္ရေသးေသာ စာတမ္းသံုး ေစာင္ ( Three Unpublished Paper by Harvey ) ဟုထည့္သြင္း ေဖာ္ျပေပးခဲ႔ပါသည္။
ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္ ၏ သမိုင္းပညာ႐ွင္ ဂုဏ္သိကၡာ ကို အသိအမွတ္ျပဳ ေသာအားျဖင့္ -၁၉၇၄ ခုနွစ္ထုတ္ ျဗိတိသွ် စြယ္စံု က်မ္းသစ္ ( The New Encyclopedia Bartainica ) တြင္ ျမန္မာ့ သမိုင္းက႑ ၌ တာဝန္ယူ ေရးသားေစခဲ႔ပါသည္ ။ ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္မွာ မူလက အဂၤလိပ္ စာေပ ပညာ႐ွင္ တစ္ဦးျဖစ္၍ ၁၉၃၇ တြင္ ျမန္မာ ျပဇာတ္မ်ား ၊ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ နွင့္ ေလ့လာခ်က္ ( Burmese Drama: A Study With Translations of B.Plays ) စာအုပ္ကို ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ ပံုနွိပ္တိုက္ မွ ပထမအၾကိမ္ ထုတ္ေဝခဲ႔ ရာ ယေန႔တိုင္ အၾကိမ္ၾကိမ္ ထပ္မံ ထုတ္ေဝေနရဆဲျဖစ္သည္။ ထိုစာအုပ္တြင္ ျမန္မာ ျပဇာတ္မ်ား၏ ဇစ္ျမစ္ ၊ ျမန္မာျပဇာတ္၏ သေဘာသဘာဝ ၊ ျပဇာတ္မ်ား ဖြံ႕ျဖိဳးလာပံု သမိုင္းေၾကာင္း တင္ျပ၍ ျမန္မာ့ နာမည္ေက်ာ္ ျပဇာတ္မ်ားကို တင္ဆက္ထား ပါသည္။ ၁၉၄၈ တြင္ ယင္းပံုနွိပ္တိုက္မွပင္ ျမန္မာ့ ႐ိုးရာပံုျပင္မ်ား ( Burmese Falk Tales ) စာအုပ္ ထြက္႐ွိခဲ႔ပါသည္။ ၁၉၆၁ ခုနွစ္ တြင္ ျမန္မာ့ ႐ိုးရာယံုၾကည္မႈမ်ား ( Falk Element In Burmese Buddhism ) စာအုပ္၊ ၁၉၆၆ ခုနွစ္တြင္ သဂၤဇ ဆရာေတာ္ ပံုျပင္မ်ား ( Burmese Monk's Tales )၊ ၁၉၆၈ တြင္ က်ည္းကန္ ႐ွင္ၾကီး၏ ေမတၱာစာမ်ား ( Epistles Written on the Eve of the Anglo Burmese War )တို႔ကိုလည္း ေရးသားခဲ႔ပါသည္။ ထို႔ျပင္ အဂၤလိပ္ ဘာသာျဖင့္ ေဆာင္းပါးေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ ကိုေရးသားခဲ႔ ရာ ၁၈ ပုဒ္ခန္႔ ႐ွိပါသည္။
ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္မွာ ျမန္မာအမ်ိဳးသား မ်ားထဲမွ မနုႆ ေဗဒနွင့္ ပတ္သတ္၍ ဘြဲ႕လြန္ ဒီဂရီ ပထမဆံုး ရ႐ွိခဲ႔သူ တဦး ျဖစ္သည္ ။ ထို႔ျပင္ ေဒါက္တာထင္ေအာင္ ၏ လြယ္ကူ ႐ိုး႐ွင္း လွပေသာ အဂၤလိပ္ စကားေျပ အေရးအသား သည္လည္း ထင္႐ွား လွပါ သည္ ။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္ အား အေနာက္တိုင္း ပညာ႐ွင္အခ်ိဳ႕က " ႐ိုးရာ ပံုျပင္ ပါရဂူ " ဟု ရည္ညႊန္းေလ့႐ွိပါသည္။ ၁၉၆၃ ခုနွစ္တြင္ နိုင္ငံဝန္ထမ္းဘဝမွ အျငိမ္းစား ယူျပီးေနာက္ အေမရိကန္ တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ ျမန္မာ့ သမိုင္းဆိုင္ရာ ဧည့္ပါေမာကၡ အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ႔သည္။ ျမန္မာ နိုင္ငံနွင့္ အျခားေသာ နိုင္ငံမ်ားမွ ေပးအပ္ေသာ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ပါရဂူဘြဲ႔ ေျမာက္မ်ားစြာကို လည္း လက္ခံ ရ႐ွိခဲ႔သည္ ။ ယင္းနိုင္ငံတြင္ ၉ နွစ္တာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ျပီး ျမန္မာနိုင္ငံ သို႔ ေခတၱ ျပန္လာစဥ္ (၁၀၊၅၊၁၉၇၈) တြင္ ႐ုတ္တရက္ ကြယ္လြန္ခဲ႔သည္။ အေနာက္ဂ်ာမနီ သို႔ထြက္ခြာခါနီး ျဖစ္သည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ အသက္ (၆၈နွစ္) သာ႐ွိေသးသည္။ ၎၏ ကြယ္လြန္မႈမွာ ျမန္မာနိုင္ငံ အတြက္သာမက ကမာၻ႕ပညာ႐ွင္ ေလာကအတြက္ပါ ဆံုး႐ႈံးမႈတစ္ရပ္ပင္ျဖစ္သည္
(၁၄ ၊ ၃ ၊ ၂၀၁၃ )
special thanks to : https://www.myanmariisp.com/Biography/faumous/foldar_summary_view?b_start%3Aint=1345&-C
Photo ; Shan Yoma
