ဇုတ္သုတ္ျမိဳ႕ေဟာင္းတြင္လည္း ျမိဳ႕႐ိုးအထပ္ မ်ားပါသည္။ ဤ ျမိဳ႕ေဟာင္းနွစ္ျမိဳ႕မွာ အ႐ြယ္အစား မေသးငယ္လွေပ။ျမိဳ႕တည္ရာအေနအထားကလည္း ေကာင္းသည္။ က်ိဳကၠသာ မွာ စစ္ေတာင္းျမစ္ဝတြင္႐ွိျပီး ဇုတ္သုတ္မွာဘီးလင္းျမစ္ဝ တြင္႐ွိသည္။ေ႐ွးေဟာင္း အေဆာက္အအံု နွင့္ ယဥ္ေက်းမႈလက္ ရာ အၾကြင္းအက်န္ မ်ားေတြ႕႐ွိရပါသည္။ ဒုတိယ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕သည္လည္း ျမိဳ႕႐ိုး ခုနွစ္ထပ္ က်ံဳး ခုနွစ္ထပ္ ျဖင့္တည္ခဲ႔သည္။ တည္ေထာင္ခ်ိန္ကို မသိရေပ။ဗုဒၶဘုရား မပြင္မီ ဟုသာမွတ္ရသည္။ ျမိဳ႕တည္ေသာ ေနရာ မွာ ရေသ့နွစ္ပါးသီတင္းသံုးရာေတာင္နွစ္ခုၾကား ဟုဆိုျပီး ထိုျမိဳ႕ အတြက္ ျမိဳ႕ေဟာင္းရာ အတည္မျပဳနိုင္ေသးေပ။ တတိယ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕သည္လည္း တည္ေထာင္သည့္ ရက္စြဲ မသိရေပ။ျမိဳ႕တည္ေသာေနရာမွာ ယခုသထံုျမိဳ႕ အေ႐ွ႕ က္ ေတာင္တန္းၾကီးမွ ေဂါ့ေတာင္၏ေျမာက္ဖက္အရပ္ ဟုဆိုထား သည္။ယခုသထံုျမိဳ႕အနီးဝန္းက်င္ျဖစ္သည္။ အစနွစ္နွင့္ အဆံုးနွစ္ ကိုမသိ၍ ျမိဳ႕ေဟာင္းရာကိုလည္း အတည္မျပဳနိုင္ပါ။ စတုတၳ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕သည္ တတိယ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕ေနရာမွာပင္ အသစ္ထပ္မံတည္ေသာျမိဳ႕ ျဖစ္ပါသည္ဥကေပါက္ေသာလူသား အေၾကာင္းပါဝင္၍ ဒ႑ာရီဆန္ပါသည္။ ျမိဳ႕တည္ခ်ိန္ကား ဗုဒၶ ပြင့္ခ်ိန္နွင့္ တိုက္ဆိုင္ပါသည္။အိႏၵိယ က်မ္းစာမ်ားတြင္ မပါဝင္ေသာ ဂဝံပတိ ရဟႏၲာ အေၾကာင္းပါဝင္ေန၍ သုေတသန အျမင္တြင္ေျပာစရာျဖစ္ေနပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဂဝံပတိ ရဟႏၲာ၏ အမည္ သည္ အိႏၵိယတြင္မထင္႐ွားလွေပ ။ပုဂံေခတ္မူလထိုး ေက်ာက္စာတခ်ပ္တြင္ေတာ့ ဂဝံတိ ရဟႏၲာအမည္ပါ႐ွိသည္။ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံ၊ သထံုေဒသ တြင္မေတာ့ ဂဝံပတိ ရဟႏၲာသည္ ၎ပင့္ေဆာင္လာ၍ ယေန႔တိုင္ ကိုးကြယ္ ေနၾက ေသာ သြားေတာ္ဓါတ္ေတာ္မ်ား ၊ ဗုဒၶ ဆံေတာ္မ်ား ေၾကာင့္ ဖယ္ထုတ္၍မရ နိုင္ေသာ သမိုင္းဝင္ပုဂၢိဳလ္ပင္ျဖစ္ သည္။ ေ႐ွးေဟာင္း သုေတသနအျမင္နွင့္ဆိုလွ်င္ ဤစတုတၳ သုဓမၼဝတီ ျမိဳ႕သည္ ျမိဳရိုး(၇) ထပ္ က်ံဳး(၇) ထပ္ နွင့္တည္သည္။တည္ေသာခုနွစ္ကို အတိအက်သိရသည္။ ျမိဳ႕တည္စဥ္ကာလ အတြင္း သမိုင္းဝင္အျဖစ္အပ်က္ မ်ားစြာ႐ွိခဲ႔သည္။သထံုနယ္မွ ဆံေတာ္ေစတီ(၁၅) ဆူ၊ သြားေတာ္ ဓါတ္ေစတီ(၁၁)ဆူ၊ အမည္ထင္႐ွားလ်က္ ယေန႔တိုင္တည္႐ွိေနသည္။ ထို႔ျပင္ သုဝဏမင္းၾကီး တည္ထားခဲ႔ေသာ ေ႐ႊစာရံေစတီ၊ ျမသပိတ္ေစ တီ၊သရကလ်ာဏီကုန္းေစတီ၊ ဇံသီးေစတီ၊ နန္းေတာ္ဦးေစတီ၊ ရဟႏၲာတိုက္ေတာ္စသည့္ အေဆာက္အအံုမ်ား ယေန႔တိုင္တည္႐ွိေနသည္။ဤသည္တို႔မွာ ေ႐ွးေဟာင္း သုေတသန နည္းျဖင့္ စူးစမ္း ေလ့လာအေျဖ႐ွာရမည္ ျဖစ္သည္။သထံုျမိဳ႕ေဟာင္း မွျမိဳ႕႐ိုးေဟာင္းမ်ားကိုလည္း ဘီစီ-၅၈၂ တြင္ တည္ခဲ႔သေလာဟု စနစ္တက် စူးစမ္းေလ့လာ ေဖာ္ထုတ္သင့္ ပါသည္။ ပဥၥမ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕(ဥပေဒဝျမိဳ႕)သည္ ေျမမ်ိဳသြားေသာ ျမိဳ႕ရာ ေဟာင္း၏ေတာင္ဖက္ ကပ္လွ်က္ ျမိဳ႕႐ိုးသံုးထပ္ က်ံဳးသံုးထပ္ ( ယခု သထံုျမိဳ႕ေဟာင္းေနရာ)တြင္တည္ထား သည္ဟုဆို၏။ ဆဌမ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕( ဓညဝတီျမိဳ႕ )သည္ယခု မုတၱမ ျမိဳ႕အနီး တြင္ ႐ွိသည္။ပဲခူး၊ ဟံသာဝတီ၊ တို႔ကိုထူေထာင္ေသာ သမလ နွင့္ ဝိမလ မင္းသားတို႔၏ ေမြးရပ္ဇာတိ လည္းျဖစ္သည္။ သထံု နွင့္ ပဲခူး ေခတ္ျပိဳင္ထြန္းကားခဲ႔ပံုကိုလည္း ေလ့လာနိုင္သည္။ သုေတသန ျပဳသင့္ေသာ ျမိဳ႕ေဟာင္းေနရာျဖစ္သည္။ သတၱမ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕ ( မ႐ိုက္သဖံုးျမိဳ႕ ) ၊ အဌမ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕( ေ႐ႊေလာင္းျမိဳ႕ )၊ နဝမ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕တိုက္ကလား ( ဝင္းက ) ၊မူလ သုဓမၼဝတီမွ ေျမာက္ဖက္သို႔ ခြဲထြက္သြားသည္။ မ႐ိုက္သဖံုး နွင့္ ေ႐ႊေလာင္းျမိဳ႕တို႔သည္ တည္တ့ံခ်ိန္တိုေတာင္း၍ မထင္႐ွား လွေသာ္လည္း ေနရာမွာထင္႐ွား႐ွိသည္။မ႐ိုက္သဖံုး ျမိဳ႕ေဟာင္းမွ မရမ္းကုန္း ကတိုက္ၾကီး ကတိုက္ကေလး တို႔သည္ ျမန္မာျပည္တြင္ ထူးျခားေသာ ထင္႐ွားေသာ ျမိ္ဳ႕ေဟာင္းရာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အ႐ြယ္အစားေသးငယ္ေသာ္လည္း ျမိဳ႕တည္ပံု ဆန္းျပားသည္။ ကတိုက္ၾကီး ကတိုက္ကေလး တို႔သည္ ဇုတ္သုတ္နွင့္ က်ိဳကၠသာ ျမိဳ႕ေဟာင္း တို႔နွင့္ တူလွစြာ ေျခဖဝါး ( ပါဒ ) ပံုမ်ိဳး ႐ွိ၍ဆန္းသည္။ တိုက္ကလား ( ဝင္းက ) ျမိဳ႕ေဟာင္းမွာ အေရးပါေသာ ျမိဳ႕ ျဖစ္သည္။ ထိုျမိဳ႕တြင္ သီရိမာေသာကမင္းလက္ထက္ တြင္ မဇၥ ်ိမေဒသ ၊ ပါလိပုတၱရ ျမိဳ႕မွ သာသနာျပဳ ရဟန္းေတာ္မ်ား အ႐ွင္ေသာဏ နွင့္ အ႐ွင္ဥတၱရတို႔ ၾကြေရာက္လာေၾကာင္း ပဲခူး ကလ်ာဏီ ေက်ာက္စာ၌ ေရးထိုးခဲ႔ေသာေၾကာင့္ သမိုင္းဆရာမ်ား အမ်ိဳးမ်ိဳး ေဝဖန္ သံုးသပ္လ်က္ ႐ွိေသာ ျပႆနာလည္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာ နိုင္ငံ အေစာဆံုး ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသန ပညာ႐ွင္ ေဒါက္တာ အီးေဖာ္ခမ္းမား ကအေရးတယူ ျပဳ၍ ၁၉၇၆ မွ ၁၉၇၈ အတြင္း ကုန္းေပါင္း (၆) ကုန္းအား ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသန နည္းျဖင့္ တူး ေဖာ္သုေတသနျပဳခဲ႔ေသာျမိဳ႕ေဟာင္း ျဖစ္သည္။ဘီစီ-၃၃၆ မွ ဘီစီ-၉၄ ထိ ျမိဳ႕သက္ေပါင္း (၂၄၂) နွစ္ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ ဒႆမ သုဓမၼဝတီျမိဳ႕ သုဝဏၰဘူမိျမိဳ႕ မွာ အေရးအပါဆံုးေသာ ျမိဳ႕ျဖစ္သည္။ဘီစီ-၉၄ မွ ဘီစီ - ၁၀၅၇ အထိ နွစ္ေပါင္း ၁၁၅၀ နွစ္တိုင္ တည္တံ့ခဲ႔ေသာ ျမန္မာ့ သက္တမ္းအ႐ွည္ၾကာဆံုး ေ႐ွးျမိဳ႕ေတာ္ ၾကီးျဖစ္သည္။ မင္းဆက္ေပါင္း (၄၈) ဆက္အုပ္စိုးခဲ႔ျပီး ျမိဳ႕ေနရာ အတိအက် ႐ွိ၍ ျမိဳ႕ေဟာင္းရာ က်ံဳးရာ နန္းေတာ္ကုန္းေဟာင္း မ်ား အထင္အ႐ွား႐ွိသည္။ေ႐ႊစာရံ ၊ပိဋကတ္တိုက္ ၊ေဖာင္ေတာ္ဦး ဘုရား ၊သိၾကားဘုရား၊ ကလ်ာဏီေက်ာက္စာ၊ ေ႐ွးေဟာင္း ေက်ာက္စာတိုင္ အၾကြင္းအက်န္မ်ား သည္ ယခုသထံုျမိဳ႕သစ္ ေနရာတြင္ ႐ွိေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သထံုတြင္ မတင္မက် ျပႆ နာေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ႐ွိေနသည္ ။ ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသန တူးေဖာ္နည္းမ်ားျဖင့္ စနစ္တက် ေဖာ္ထုတ္နိုင္ရန္လိုအပ္လ်က္ ႐ွိပါသည္။ ေခတ္ျပိဳင္အယူအဆ နွင့္ ထိုင္းတို႔၏ သုဝဏဘူမိ။ မြန္တို႔၏ အိမ္နီးခ်င္းေဒသ ထိုင္းနိုင္ငံသည္ ႐ွမ္း႐ိုးမ၊ ေဒါန ေတာင္တန္းနွင့္ တနသၤာရီ ေတာင္တန္းတို႔၏ တဖက္တြင္႐ွိ၍ ေရေျမ အေနအထား ကြာျခားမႈမ႐ွိလွပါ ။ေလကြယ္ဖက္ ေရာက္႐ွိ ေန၍ မုတၱမပင္လယ္ေကြ႕တြင္႐ွိေသာ သထံုေဒသ ထက္ မုတ္သံုမိုး ထက္ဝက္ခန္႔ ေလ်ာ့နည္း သည္။ အဓိကျမစ္ၾကီး ျဖစ္ေသာ မဲနမ္ -ေခ်ာင္ဖရာျမစ္က အလယ္ပိုင္း မွေန၍ ထိုင္း ပင္လယ္ေကြ႕တြင္းသို႕စီးဝင္သည္။ ထို ပင္လယ္ေကြ႕ၾကီးကို သုဝဏၰဘူမိျဖစ္မည္ဟု စြဲလမ္း ယံုၾကည္ လ်က္ ႐ွိပါသည္။ ေက်ာက္ေခတ္ သစ္ကိုလြန္ေျမာက္ျပီး ေၾကးေခတ္၊ သံေခတ္( ဘီစီ၂၀၀၀-၅၀၀) ကိုေရာက္လာသည့္အခါ သက္ရင့္ ေတာင္တန္းၾကီးျဖစ္ေသာ အေ႐ွ႕႐ိုးမေတာင္တန္းမွ ေင၊ြ ခဲ၊ သြပ္ ၊ခဲ မျဖဴ ၊ခေနာက္စိမ္း၊စသည္႔ အဖိုးတန္ တြင္းထြက္မ်ားအျပင္ ေသာင္ျပင္မ်ားတြင္ ေ႐ႊကိုလည္းက်င္ယူနိုင္သျဖင့္ သုဝဏၰဘူမိ ဟုထင္႐ွားျခင္းျဖစ္သည္။ထိုေတာင္တန္းၾကီး၏ အေနာက္ဖက္ ႐ွိ မုတၱမ ပင္လယ္ေကြ႕တြင္ သုဝဏၰဘူမိအစဥ္အလာ႐ွိသကဲ႔သို႔ အေ႐ွ႔ဖက္ ထိုင္းပင္လယ္ေကြ႕တြင္လည္း သုဝဏၰဘူမိ အစဥ္အလာ ႐ွိေနသည္။ ယင္းအစဥ္အလာကို ေ႐ွးေဟာင္း သုေတသန တူးေဖာ္မႈမ်ားက အေထာက္အကူျပဳပါသည္။ထိုင္းတို႔သည္ ေဒါနေတာင္တန္းၾကီး၏ အေ႐ွ႕ဖက္ ေတာင္ေျခ မွ တေစၦဂူ ( spirit cave) မွ ေက်ာက္ေခတ္ဂူ ေအာင္းလူသားမ်ား၏ အေထာက္အထားမ်ား ၊ဘန္ေကာက္ (Ban Kao)႐ြာမွ ေက်ာက္ေခတ္သစ္ ႐ြာေဟာင္းကုန္း၊ ဒံုတားဖက္႐ြာမွ ေၾကးနွင့္ သံေခတ္ဦး ႐ြာေဟာင္းကုန္းတို႔ကို တူးေဖာ္ေတြ႕႐ွိခဲ႔သည္။သံေခတ္ ေ႐ွးျမိဳ႕ေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈကို ဦးေထာင္းျမိဳ႕ေဟာင္း၊ နမ္ကြန္ပထံုျမိဳ႕ေဟာင္း၊ ကူဘူးဝါးျမိဳ႕ေဟာင္နွင့္ ပုန္တုတ္ျမိဳ႕ေဟာင္းရာတို႔တြင္ေတြ႕ရသည္။ထိုင္းပင္ လယ္ေကြ႕ ျမိဳ႕ေဟာင္းမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈကို ဒြါရဝတီ ယဥ္ေက်းမႈဟု လည္း ေခၚပါ သည္။ဒြါရဝတီ ျမိိဳ႕ေတာ္ၾကီးကို သုဝဏၰဘူမိ ျဖစ္သည္ဟု သက္ေသျပရန္ သုေတသန အခ်က္အလက္တို႔ျဖင့္ ထိုင္းတို႔ ၾကိဳး ပမ္းေနၾကပါသည္။သုဝဏၰဘူမိျမိဳ႔ေဟာင္းတည္ေနရာဌာန ေနရာေဒသကို ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသနသမားမ်ားနွင့္ သမိုင္း သုေတသီ မ်ားက အယူအဆကြဲျပားခဲ႔ဖူးပါသည္။ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံက သထံုျဖစ္ သလား ၊ ထိုင္းေတာင္ပိုင္းက ခ်ိဳင္းယ ( ဇယဘုမိၼ) ျဖစ္သလား၊ ထိုင္းအလယ္ပိုင္း လြင္ျပင္မွ နမ္ကြမ္ပထုန္ျဖစ္သလား၊စူဖန္ပူရီ သုဝဏၰပူ႐ီ ျဖစ္သလားဟူေသာ အခ်က္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။ထိုင္းနိုင္ငံ ၏ ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္ ( text book)တြင္ အေသာကေခတ္နွင့္ ေခတ္ျပိဳင္ ေ႐ွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈ ပစၥည္း မ်ားျဖစ္ၾကသည့္ ဓမၼာစၾကၤာလွည္းဘီး နွင့္ သမင္ပံု ေက်ာက္ဆစ္ ႐ုပ္ၾကီးေၾကာင့္လည္းေကာင္း အိႏၵိယ နိုင္ငံ ဆန္ခ်ီပုထိုးေတာ္ၾကီး နွင့္ပံုစံတူ ေစတီတစ္ဆူ႐ွိေနျခင္းေၾကာင့္လည္းေကာင္း ေထာက္ထားလွ်င္ နမ္ကြမ္ပထုန္မွ သုဝဏၰပူရီအထိ ျဖန္႔က်က္ လ်က္ ႐ွိေနေသာေဒသကို သုဝဏၰဘူမိ၏ ဗဟိုခ်က္အျဖင့္ သတ္မွတ္သည္ဟု ထည့္သြင္းသင္ၾကားခဲ႔ပါသည္။ မင္းသားၾကီး ဒင္မေရာင္း၏ အယူအဆ။ ထိုင္း သုေတသန အသင္းကို ထိုင္းဘုရင့္ေတာ္ဝင္ မိသားစုမွ တည္ေထာင္ ခဲ႔ပါသည္။မင္းသားၾကီး ဒင္မေရာင္းသည္( Prince Damrong) အသင္းၾကီးတြင္ အယုဒၶယျမိဳ႕ေတာ္ တည္ေထာင္ပံု ဟူေသာစာတမ္းကို ဦးစြာတင္သြင္းဖတ္ၾကားခဲ႔၍ ထိုင္းသုေတသန လႈပ္႐ွားမႈကို ဦးေဆာင္ခဲ႔သူျဖစ္သည္။မင္းသား ၾကီးသည္ ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံမွ သထံုကို သုဝဏၰဘူမိ ဟူေသာ သံသယစိတ္နွင့္ စိတ္ဝင္စားခဲ႔၍ ၁၉၃၅ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ ပုဂံ ၊ ရန္ကုန္နွင့္ သထံု တို႔သို႔ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် လာေရာက္ ကြင္းဆင္းေလ့လာ ခဲ႔သည္။၎အျမင္၌ သထံုျမိဳ႕ေဟာင္းတြင္ ေ႐ွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈ အေဆာက္အအံု အၾကြင္းအက်န္ နည္းလြန္းသည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ျမန္မာနိုင္ငံ သမိုင္းအေၾကာင္း ကၽြမ္းက်င္သူ ဆာေဂ်ာ့စေကာ့ထံမွလည္း သထံုအေၾကာင္းကို စံု စမ္းရာ သထံုတြင္ အစိုးရ ျပန္တမ္းဝင္ ေ႐ွးေဟာင္း အေဆာက္အအံု အၾကြင္းအက်န္မ်ား နည္းလြန္းသည္ ဟူေသာ အေျဖကို ရခဲ႔သည္။ထိုစဥ္က စေကာ့သည္ အိႏိၵယျပည္ထဲေရး ဝန္ၾကီးဌာန မွ(၁၈၈၃-၁၉၁၉) ခုနွစ္အတြင္း ထုတ္ျပန္ေသာ အမိန္႔အရ တနသၤာရီတိုင္းနွင့္ မြန္ျပည္နယ္တို႔တြင္ အစိုးရမွ တရားဝင္ထုတ္ျပန္ထားေသာ ေဂဇက္ဝင္ေ႐ွးေဟာင္း အေဆာက္အအံု ဟူ၍ ေ႐ႊစာရံ( သထံု) ၊ သိၾကားဘုရား( သထံု ) ၊ ဇင္းက်ိဳက္ဘုရား(ဇင္းက်ိဳက္) ၊ေကာ့ဂြန္းဂူဘုရား(ေကာ့ဂြန္း)၊ ဇြဲကပင္ဘုရား( ဘားအံ) နွင့္ က်ိဳက္ထီး႐ိုးဘုရား (ကင္ပြန္းစခန္း) တို႔သာ႐ွိသည္ဟု ေျဖၾကားခဲ႔ပါသည္။ထို႔ျဖင့္ မင္းသားၾကီးမွာ မိမိကိုယ္တိုင္ကလည္း ေ႐ွးေဟာင္းအေဆာက္အအံုမ်ား မေတြ႔ ရျခင္း ၊ ၾသဇာတိကၠမ႐ွိသူ ပညာ႐ွင္တစ္ဦးကလည္း အတည္ျပဳ ေပးခဲ႔ျခင္းေၾကာင့္ ပုဂံေခတ္ အေနာ္ရထာမင္းၾကီးနွင့္ ေခတ္ျပိဳင္ ထြန္းကားခဲ႔ေသာ သုဝဏၰဘူမိသည္ မိမိနိုင္ငံ( ထိုင္း) နိုင္ငံ အတြင္း ႐ွိနကြန္ပထုမ္ ျမိ္ဳ႕ေဟာင္းသာျဖစ္ေၾကာင္း ယူဆသြား ခဲ႔ပါသည္။ထိုယူဆခ်က္ကို သက္ေသထူနိုင္ရန္ အတြက္ ျပင္သစ္ ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသန ပညာ႐ွင္ၾကီး ဒူးပြန္႔ကို နကြန္ပထုမ္ ျမိဳ႕ေဟာင္းတူးေဖာ္မႈကို ဦးစီးေစျပီး ပရထုမ္ေစတီ ၊ျမင့္မိုရ္ေတာင္ေစတီ၊ အပါအဝင္ ေ႐ွးေဟာင္း ဌာနမ်ားကို သုေတ သနျပဳ ေဖာ္ထုတ္ ေစခဲ႔သည္။ ကမၺည္းေက်ာက္စာ႐ွင္ ေဂ်ာ့ေဆး ေဒးက နကြန္ပထုမ္ မွ ေယဓမၼာ ဂါထာ အုတ္ခြက္စာ လက္ေရး ကိုေလ့လာ၍ ေအဒီ ၇- ရာစု ရက္စြဲကို သတ္မွတ္ေပးခဲ႔သည္။ ဒူးပြန္႔ကလည္း ျမင့္မိုရ္ေတာင္ေစတီ ၏ပႏၷက္ ေတာင္ ပုဂံက်န္စစ္ သားမင္းၾကီး၏ ေကာင္းမႈ အာနႏၵာဂူဘုရား၏ ပႏၷက္ေတာ္နွင့္ ဆင္တူေၾကာင္း ေကာက္ခ်က္ခ်ေပးခဲ႔သည္။ ယင္းအေျဖတို႔ကိုေထာက္ထား၍ နကြန္ပထုမ္ သည္ ပုဂံနွင့္ ေခတ္ျပိဳင္ထြန္းကားေသာ (သို႔) ပုဂံ မတိုင္မီက ျမိဳ႕ေတာ္တစ္ခုျဖစ္ခဲ႕ေၾကာင္း အေနာ္ရထာမင္း လာေရာက္တိုက္ခိုက္ေသာ သုဝဏၰဘူမိမွာ နကြန္ပထုမ္ ျဖစ္ေၾကာင္း စစ္ခ်ီလာေသာ အေနာ္ရထာမင္းနွင့္အတူ သူရဲေကာင္း က်န္စစ္သားသည္လိုက္ပါလာ၍ ျမင့္မိုရ္ေတာင္ ေစတီ ကိုေတြ႔ျမင္ျပီး အာနႏၵာဂူဘုရားကို ပံုစံတူတည္ခဲ႔ေၾကာင္း သမိုင္းေၾကာင္းေကာက္ခ်က္ခ်မႈမ်ား ၾကံဳေတြ႕ လာပါသည္။သုဝဏၰဘူမိသည္ သထံုတြင္မ႐ွိ နမ္ကြမ္ပထုန္ တြင္သာ ႐ွိသည္ ဟုလည္း သတ္မွတ္လိုက္ ၾကပါသည္။ ထို႔ျပင္ မင္းသားၾကီး ဒမ္ေရာင္းက ဖရာ့ ေက်ာက္ဥေတာင္းမင္းက အယုဒၶယ နိုင္ငံကို မတည္ေထာင္မီ ယိုးဒယားနိုင္ငံသမိုင္းဟူေသာစာတမ္းကို ထိုင္း သုေတသနအသင္းဂ်ာနယ္တြင္ တင္ျပလိုက္ပါသည္။ေဒါက္တာ ကြာရစ္ေဝးလ္ နွင့္ ေပါဝစ္တေလ ဆိုသူတို႔ကလည္း ၎ အယူအဆ နွင့္ ဆင္တူ႐ိုးမွား ေဖာ္ျပလာၾကပါသည္။ ထိုင္းသုေတသနတူးေဖာ္မႈ၏ဂရက္။ နကြန္ပထုမ္ ၊ ဥေထာင္း၊ ပံုထုတ္၊ကူဘူးဝါး၊ ေလာ့ယူရီ၊မူဝင္ဖရာ ႐ြတ္၊ ဒံုစရီမဟိုစြတ္၊ စရီထက္၊ ဘန္ခူမူဝင္၊ စပ္ခ်န္ပါ၊ လန္ဖံုး စသည္တို႔သည္ ဒြါရဝတီ ျမိဳ႕ေဟာင္းတို႔ျဖစ္ၾကပါသည္။ဒြါရဝတီျမိဳ႕ေဟာင္းတို႔တြင္ေတြ႕ရေသာ ေ႐ွးေဟာင္း အေဆာက္အအံုမ်ား၏ ဗိသုကာ လက္ရာတို႔ မွာ အိႏၵိယ အေ႐ွ႕ေျမာက္ ပိုင္း ဂုပၸတ ေခတ္တြင္ေတြ႕ရေသာ လက္ရာ မ်ား ျဖစ္ေၾကာင္းသိရပါသည္။ ေက်ာက္စာ ၊ ေၾကးျပားစာ စသည့္ စာ အေရးအသားမွာလည္း ဂုပၸတ ေခတ္အေရးအသားမ်ား ျဖစ္သည္။ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ား လက္ရာနွင့္ ဓမၼစၾကၤာလွည္းဘီး လက္ရာတို႔မွာ ဗာရာဏသီ ၊ဆာရ္နတ္ေဒသ အနုပညာ ဟန္မ်ိဳး ျဖစ္၍ ေမာရိယ ေခတ္အနုပညာ နွင့္ ဆက္ႏြယ္မႈ႐ွိသည္။ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ၾကီး ျပီးသြားျပီးေနာက္ ေသမင္းတမန္ ရထားလမ္း ေဖာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းတြင္ ပါဝင္ခဲ႔ေသာ ေ႐ွးေဟာင္း သုေတသန ပညာ႐ွင္ ဒတ္႐ွ္လူမ်ိဳး သံု႔ပန္း ဗီဟီ ေကရင္ ဆိုသူသည္ စစ္အတြင္းတြင္ ဤေဒသ၌ ေက်ာက္ေခတ္ လက္နက္ ကရိယာ မ်ားကိုေတြ႔ ႐ွိ ခဲ႔ ရာမွ စစ္ျပီးသြား ေသာအခါ ထိုင္းအစိုးရကိုခြင့္ေတာင္းျပီး သုေတသနျပဳခြင့္ ရသြားခဲ႔သည္။ ၎ အခြင့္အေရးမွာ အစဥ္အလာ တစ္ခုလည္း ျဖစ္သြားခဲ႔ ပါသည္။ ထိုင္း၊ အေမရိကန္၊ ၾသစေတးလ်၊ ျဗိတိန္ နွင့္ နယူး ဇီလန္ ေ႐ွးေဟာင္း သုေတသီမ်ားနွင့္ပါ လက္တြဲေဆာင္႐ြက္ ခဲ႔သည္ အထိ တိုးတက္ခဲ႔သည္။ ဗီဟီေကရင္၏ သမိုင္းမတင္မီ ေခတ္ ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိမႈမ်ားေၾကာင့္ ထိုင္းတို႔သည္လည္း သမိုင္းမ တင္မီေခတ္ကို အထူးစိတ္ဝင္စား၍ ေ႐ွးျမိဳ႕ေဟာင္း ဒြါရဝတီ ကို တူးေဖာ္၍သုေတသနျပဳျခင္းမ်ားကို အ႐ွိန္အဟုန္ျမွင့္ ေဆာင္႐ြက္ ခဲ႔သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၅၃ မွ ၁၉၉၆အတြင္း ဒြါရဝတီ ျမိဳ႕ေဟာင္းရာေပါင္း ၁၃ ခုကို တူးေဖာ္သုေတသန ျပဳနိုင္ခဲ႔သည္။ နည္းပညာ အားသာခ်က္မ်ား အင္မတန္ေကာင္းေသာ ပံ့ပိုးမႈမ်ား နွင့္ ထိုင္းတို႕၏ သုဝဏဘူမိ ႐ွာပံုေတာ္သည္ ဤမွ်ထိ ခရီးေပါက္ေနေသာ္လည္း သထံုျမိဳ႕ေဟာင္း အတြက္မူ တိမ္ခိုးမ်ားဖံုးလႊမ္း ခံရသလို မႈန္ဝါးလွသည္။ေခတ္ျပိဳင္မွတ္တမ္း မ်ားထဲတြင္လည္း ဒြါရဝတီ ယဥ္ေက်းမႈသည္ သုဝဏၰဘူမိ ယဥ္ေက်းမႈနွင့္ဆက္စပ္လွ်က္ ႐ွိေပရာ ေ႐ွးေဟာင္း ဗိသုကာလက္ရာတို႔မွာ ဆင္တူ႐ိုးမွားျဖစ္ေနသည္မွာမဆန္းလွေပ ။ သို႔ေသာ္ ထိုင္းသုေတသီတို႔ တူးေဖာ္အေျဖ႐ွာခဲ႔သလို သံသယ ေနရာ အျဖစ္သတ္မွတ္ျခင္းခံရေသာ သထံုကို တူးေဖာ္အေျဖ႐ွာ၍ ေပၚထြက္လာေသာ ရလာဒ္မ်ားကို တ္ိုက္ဆိုင္ၾကည့္သင့္ပါသည္။ ထိုအခါမွ မည္သည့္ျမိဳ႕ေဟာင္းသည္ သုဝဏၰဘူမိ ျဖစ္ေၾကာင္း အတည္ျပဳသင့္သည္မွာ သမိုင္းသုေတသီေကာင္းတို႔၏သိကၡာ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ ဤသို႕အားျဖင့္ နကြန္ပထုမ္ ကို သုဝဏၰဘူမိ ဟုအတည္ျပဳလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာတို႔အတြက္ ဂုဏ္ယူဖြယ္ အလြန္ေ႐ွးက်ေသာ ၊ ဘာသာေရး ကနဦး ျပယုဒ္ျဖစ္ေသာ ျမန္မာ့ ပိုင္ျမိဳ ႔ၾကီးတစ္ခု၏ သမိုင္းေၾကာင္း အေမြအလု ခံလိုက္ရျခင္း သည္ အိမ္နီခ်င္းဆိုးမ်ားကိုသာ အစဥ္အဆက္ပိုင္ဆိုင္လာေသာ ျမန္မာနိုင္ငံၾကီးအတြက္ မျပယ္နိုင္ေသာ က်ိန္စာတစ္ခု သာျဖစ္ေတာ့သည္ ။သို႔ေသာ္ အေမြစစ္သည္ကား အမိေျမအေပၚ တြင္တည္႐ွိ႐ိုးမွန္လွ်င္ စနစ္တက် ေဖာ္ထုတ္ သင့္သည္။ မည္သို႔ေသာရလာဒ္ ေပၚထြက္လာသည္ျဖစ္ေစ တည္ျငိမ္စြာ လက္ခံေပးနိုင္စြမ္း လည္း႐ွိရမည္။ ေနာင္ ေဆာင္းပါး မ်ားတြင္ ပညာ႐ွင္မ်ား မည္သို႔အျငင္းပြား၍ ရာမညတိုင္း၏ အဖိုးမျဖတ္နိုင္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအနွစ္ ျဖစ္ေသာ သုဝဏၰဘူမိကို မည္သို႔ က်ိဳးစား ေဖာ္ထုတ္ခဲ႔ၾကသည္ကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါဦးမည္။
သွ်င္ ေလညင္း ။ ။ ( ၉ ၊၃၊ ၂၀၁၃ )
