ကမာၻေပၚတြင္ အရာဝတၳဳ မွန္သမွ် အရည္၊ အခဲ၊ အေငြ႕ မည္ သည့္ အသြင္နွင့္ျဖစ္ေစ ျဒပ္စင္တစ္ခု သို႔မဟုတ္ ျဒပ္စင္မ်ားစြာ ျဖင့္ ေပါင္းစပ္ထား ၾကေပသည္ ။ ျဒပ္စင္တစ္ခု တြင္ပါဝင္ေသာ ျမဴမႈန္မ်ား အနက္ အေသး ဆံုးသည္ အက္တမ္ အနုျမဴပင္ျဖစ္ သည္။အနုျမဴတိုင္း၌ အလယ္ဗ ဟိုရ္တြင္နဴကလိယ အျမဳေတ တစ္ခု ႐ွိၾကျပီး ၎ကို အလက္ထ႐ြန္ တစ္ခု သို႔မဟုတ္ အလက္ ထ႐ြန္မ်ားက ပတ္ခ်ာလွည့္လ်က္ ႐ွိသည္။ ၎ အလက္ထ႐ြန္ မ်ား၏အရည္အတြက္သည္ ၎အနုျမဴ၏ အမ်ိဳးအစား ပင္ျဖစ္ သည္။ ျဒပ္စင္တစ္ခု၏ အနုျမဴမ်ားအားလံုးတြင္ ပ႐ိုတြန္ အေရအ တြက္နွင့္ အလက္ထ႐ြန္ အေရအတြက္ ထပ္တူညီျမဲျဖစ္ ၍ ဓါတ္ တံု႕ျပန္မႈလည္း တူညီ ၾကသည္ ။ ထို႔ျပင္ အနုျမဴ တစ္ခုတြင္ ေနာက္ ထပ္ေတြ႕ရသည့္ ျမဴမႈန္ကေလး သည္ နဴထ႐ြန္ျဖစ္သည္ ။ ဟိုက္ဒ႐ိုဂ်င္ အနုျမဴ အခ်ိဳ႕မွ လြဲ၍ အနုျမဴအား လံုး၌ နဴထ႐ြန္ မ်ား႐ွိစျမဲပင္ ။ အနုျမဴတစ္ခု၏အေလးခ်ိန္သည္ ၎၏ နဴကလိ ယ အျမဳေတ အတြင္း႐ွိ နဴထ႐ြန္မ်ား အေရ အတြက္နွင့္ ပ႐ိုတြန္ မ်ားအေရ အတြက္ နွစ္ခုေပါင္း နွင့္ညီမွ်ေလသည္ ။ နဴထ႐ြန္မ်ား ၏အေရ အတြက္သည္ အမ်ိဳးတူ ျဒပ္စင္မ်ား၏ အနုျမဴမ်ား တြင္ အခါခပ္သိမ္း တူညီမႈ ႐ွိသည္မဟုတ္ေပ ၍ တခါတရံ အနုျမဴ အ မ်ိဳးမ်ိဳး ေတြ႕ရျခင္းမ်ိဳး လည္း႐ွိျပန္သည္ ။ ပ႐ိုတြန္နွင္ အလက္ ထ ႐ြန္တို႔ အေရ အတြက္ တူညီၾက ေသာ္လည္း နဴထ႐ြန္ အေရ အ တြက္ ကြဲျပားမႈေၾကာင့္ အနုျမဴ အေလးခ်ိန္ ကြဲျပားျခင္းကို အိုင္ ဆို တုပ္ဟုေခၚသည္ ။ အိုင္ဆိုတုပ္ နွစ္မ်ိဳး႐ွိျပန္သည္ ။ မည္ သည့္အခါမွ် ေျပာင္းလဲျခင္းမ႐ွိေသာ တည္တန္႕ျမဲျမန္ အိုင္ဆို တုပ္ နွင့္ ေရဒီယို သတၱိၾကြေသာ ေရာက္ျခည္မ်ား လႊတ္ျပီး ေျပာင္းလဲတတ္ေသာ ေၾကာင့္ မတည္ျမဲ အိုင္ဆိုတုပ္ ဟူ၍ ျဖစ္ သည္ ။ သဘာဝ ျဒပ္စင္မ်ား အားလံုးတြင္ မတည္ျမဲ အိုင္ဆိုတုပ္ မ်ား႐ွိေလရာ ၎တို႔၏ ေရဒီယို သတၱိၾကြမႈသည္ သုေတသန သပၸံ ပညာအတြက္ အသံုးဝင္ လွေပသည္ ။ မတည္ျမဲ အိုင္ဆို တုပ္ သည္ ႐ွားပါးသည္ ။ ကာဗြန္တြင္ အိုင္ဆိုတုပ္ သံုးခု႐ွိရာ ကာဗြန္- ၁၄ သည္ကာဗြန္၏ ႐ွားပါးေသာ မတည္ျမဲ အိုင္ဆိုတုပ္ ပင္ျဖစ္ သည္ ။
ကာဗြန္-၁၄ အပါအဝင္ မတည္ျမဲ အိုင္ဆိုတုပ္ မ်ားနွင့္ စပ္လ်ဥ္းျပီး အေရးၾကီးေသာ အခ်က္မွာ ေရဒီယို သတၱိၾကြ အိုင္ဆိုတုပ္ မ်ား တြင္ ထက္ဝက္ကုန္ သက္တမ္း ႐ွိ၏။ ဤေရဒီယို သတၱိၾကြ အိုင္ ဆိုတုပ္ တခုသည္ ေရဒီယို သတၱိၾကြ ေရာင္ျခည္ တို႔ကို ထုတ္ လႊတ္ ရာ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုတြင္ ယင္းအိုင္ဆိုတုပ္ သည္ မူလ အ႐ြယ္၏ ထက္ဝက္ခန္႕သာ႐ွိေတာ့ ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္ ။ ကာ ဗြန္-၁၄ ၏ ထက္ဝက္ကုန္ သက္တမ္းသည္ ၅၅၆၈ နွစ္ျဖစ္သည္။တခ်ိဳ႕ကား ၅၇၆၀ ဟုဆို၏။ ဤနွစ္ၾကာေသာ္မူလကာဗြန္ -၁၄ ၏ ထက္ဝက္ ေနာက္ ၅၅၆၈-၇၆၀ ၾကာေသာ္ ထိုထက္ဝက္၏ ထက္ဝက္ နႈန္းျဖင့္ ကုန္ကုန္သြား ျခင္းေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုးတြင္ ကာဗြန္-၁၄ မွာ လံုးဝျပိဳကြဲ သြားျပီး အျခားျဒပ္စင္ နိုက္ထ႐ို ဂ်င္ ၁၄ သို႔ ေျပာင္းလဲ သြားသည္ ။ ကာဗြန္-၁၄ မည္မွ် ၾကြင္းက်န္ သည္ ကိုတိုင္းတာ ျခင္းအားျဖင့္ သိပၸံပညာ ႐ွင္တို႔သည္လြန္ခဲ႔ ေသာ နွစ္ေပါင္း ၄၀၀၀၀ အတြင္း ဖန္တီးထားေသာ ပစၥည္းမ်ား၏ သက္တမ္းကို သိ႐ွိနိုင္ေလသည္ ။ လြန္ခဲ႔ေသာ နွစ္ေပါင္း ၄၀၀၀၀ အတြင္းသည္ ကမာၻ႕သမိုင္း၏ အခ်ိန္ကာလ ပင္ျဖစ္သည္ ။ ၎ ကာလအတြင္း ကမာၻေျမၾကီး၏ ပထဝီဝင္သည္ ေျပာင္းလဲ ခဲ႔၏။လူသားတို႔၏ အဓိကယဥ္ေက်းမႈ ၾကီးမ်ား ထြန္းေျပာင္ခဲ႔၏။ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ႔၏။ ကာဗြန္-၁၄ သည္ အမွန္ပင္လွ်င္ အခ်ိန္ကို တိုင္းတာရန္ အဖိုးတန္လွေသာ စံတစ္ခုပင္ ျဖစ္သည္။ ၎ သည္ အလြန္ေ႐ွးက်ေသာ လူမ်ား၏ အတၳဳပတၱိကို သိနိုင္သည္။ ၎ သည္ ေ႐ွးပေဝဏသီ အတိတ္ကာလက ေရခဲျမစ္မ်ားဖံုးလႊမ္းခဲ့ ေသာ ကုန္းေျမတို႔၏ အေၾကာင္းအရာ မ်ား အျပင္ ထိုေရခဲျမစ္ မ်ား ေ႐ႊ႕လ်ား မႈနွင့္ ပတ္သတ္၍ လည္း သိလာေစ သည္။ ကာ ဗြန္-၁၄ သည္ သမိုင္း၏ အခ်ိန္ဇယား ကို ျပန္လည္ ဆန္းစစ္ရာ ၌ သပၸံပညာ ႐ွင္မ်ားကို အေထာက္အကူ မ်ားစြာ ေပးခဲ႔ေလသည္ ။
ကာဗြန္-၁၄ ျဖင့္ ေ႐ွးေဟာင္း ပစၥည္းမ်ားကို အတိအက် သက္ တမ္း သတ္မွတ္နိုင္သည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။ျဖစ္ရပ္တခု ျဖစ္ပြား ခဲ႔ေသာ နွစ္ကိုျဖစ္ေစ၊ အရာဝတၳဳ တစ္ခုျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ နွစ္ကိုျဖစ္ ေစ၊ အတိအက် သတ္မွတ္နိုင္ျခင္း မဟုတ္ပါ။ နွစ္ အနည္းငယ္ သို႔မဟုတ္ အေတာ္အတန္ ကြာျခား ေနေပသည္။ သို႔ေသာ္ သိပၸံ ပညာ႐ွင္တို႔ အတြက္မူကား ဤမွ်လြဲမွားမႈသည္ မႈေလာက္စ ရာ ေတာ့မဟုတ္ခဲ႔ေပ ။ နွစ္ေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာ အိုမင္းေနျပီ ျဖစ္ ေသာ ကမာၻ႕ သမိုင္းစဥ္တြင္ နွစ္အနည္း ငယ္လြဲမွားမႈ သည္ ကိစၥ မ႐ွိေပ။ သက္တမ္းသိထား ျပီးျဖစ္ေသာ ေ႐ွးေဟာင္းပစၥည္း မ်ား ကို ကာဗြန္-၁၄ နွင့္တြက္ခ်က္ၾကည့္ ျခင္းသည္ ယံုၾကည္စိတ္ခ် ရ၍ တိက်ေသာ ရက္စြဲသတ္မွတ္နိုင္ ျပီျဖစ္သည္ ။ ဤစမ္းသပ္ နည္းကို ႐ွာေတြ႕ခဲ႕ေသာ ေဒါက္တာ လစ္ဘီသည္ ၁၉၆၀ ခုနွစ္ တြင္ နိုဘယ္ဆု ႐ွင္ျဖစ္ခဲ႔ပါသည္ ။ ကာဗြန္-၁၄ ျဖင့္ ေန႔စြဲတပ္ျခင္း ( Dating with C-14) သည္ သိပၸံပညာရပ္တြင္ နယ္ပယ္ အသီး သီး အတြက္ပါ ထပ္ဆင့္ ေတြ႕႐ွိမႈကို ရ႐ွိနိုင္သည္။
ကာဗြန္-၁၄ ျဖင့္ ေန႔စြဲတပ္ျခင္း ျပဳေတာ့မည္ ဆိုလွ်င္ ပထမဦးစြာ စမ္းသပ္မည့္ ပစၥည္းအား၎၏ ကိုယ္ပိုင္ကာဗြန္-၁၄ သာက်န္ သည္ အထိ အနုစိတ္ သန္႔႐ွင္းရမည္ ျဖစ္သည္ ။ စင္ၾကယ္သြား ေစရန္ ဓါတုေပ်ာ္ရည္ တစ္ခုထဲတြင္ စိမ္ထားရမည္ ။ ထို႔ေနာက္ ကာဗြန္-၁၄ အနုျမဴ မ်ားကို နမူနာ ပစၥည္းထဲ႐ွိ အျခားအနုျမဴ အား လံုးမွ ခြဲထုတ္ ပစ္ရမည္ ။ လံုးဝစင္ၾကယ္ သြားေသာအခါ နမူနာစ ကိုဖန္ျပြန္ၾကီး တစ္ခုထဲ ထည့္ျပီး မီး႐ိႈ႕၏။ ဖန္ျပြန္ထဲတြင္ ျပာအ နည္း အက်ဥ္းသာ က်န္ရစ္ျပီး ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ ဓါတ္ေငြ႕ ထြက္လာ မည္ ျဖစ္သည္ ။ ထိုဓါတ္ေငြ႕သည္ ေလမ႐ွိ ၊အပူေပး ထား ေသာ ဗလာျပြန္ေခ်ာင္း ျပြန္တံတို႔ ကိုျဖတ္သန္း သြားသည္။ ထိုလမ္းေၾကာင္း တေလ်ာက္၌ ဓါတ္ေငြ႕သည္ အပူ ေပးထား ေသာ သတၱဳမ်ား၊ အေအးဓါတ္ေပး ထားေသာ အုပ္ ေဆာင္းမ်ား နွင့္ အညစ္အေၾကး ခၽြတ္ျပြန္တံမ်ားကို ျဖတ္ေစလ်က္ ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ ဓါတ္ေငြ႔ကို ပို၍သန္႕႐ွင္းစင္ၾကယ္ ေစပါသည္ ။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ကာဗြန္-၁၄ အနုျမဴ မ်ားသား ပါဝင္သည့္ ကာဗြန္ ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ သန္႔သန္႔မ်ား သာ ဖန္အိုးထဲသို႔ ေရာက္႐ွိသြား မည္ျဖစ္ သည္။ ထိုဖန္အိုးမွ ကာဗြန္-၁၄ တြက္ခ်က္ ကိရိယာ ထဲ သို႔ ေရာက္သြား၏။ ေ႐ွးေဟာင္းပစၥည္း ထဲ၌ ကာဗြန္-၁၄ အနု ျမဴ မည္မွ်႐ွိသည္ကို တြက္ခ်က္ေသာ ကိရိယာ ၾကီးတြင္ အဓိက အ ပိုင္း ၾကီး နွစ္ခု ပါဝင္သည္။အပိုင္းတစ္ခုသည္ ကမာၻ႕ေလထု အ တြင္း႐ွိ အျခားေသာ ေရဒီယို သတၱိၾကြ ျဒပ္မ်ား ကိရိယာ အ တြင္း သို႔ မဝင္ေရာက္နိုင္ ေအာင္ တားဆီးထား ေသာအုပ္ေဆာင္း ျဖစ္သည္ ။ သို႔မွသာ သန္႔စင္ေသာ ကာဗြန္-၁၄ ကို စစ္ေဆးနိုင္ မည္ျဖစ္ေပ သည္။ သိုေလွာင္ျပြန္ မွ ကာဗြန္-၁၄ ကို အလက္ထ ေရာနစ္ မွန္ကူကြက္ သို႔ေရာက္႐ွိ၍ ျပိဳကြဲမႈကို စစ္ေဆးသည္။ ဤ ျပိဳကြဲမႈမ်ား ကိုသိပၸံပညာ ႐ွင္မွ တြက္ခ်က္အတည္ျပဳ ၍ နမူနာ ေ႐ွးေဟာင္းပစၥည္း ၏သက္တမ္း ကို ေဖာ္ထုတ္နိုင္ ေပသည္ ။ ကာဗြန္-၁၄ နွင့္ရက္စြဲ တပ္ျခင္းျဖင့္ လူ႔သမိုင္း၏ ဇာတ္ခံုေပၚတြင္ ခင္းက်င္း ကျပသြား ခဲ႔သည့္ ဇာတ္လမ္းဇာတ္ကြက္မ်ား အနက္ အေရးၾကီးေသာ အခန္းက႑မ်ား နွင့္ ဇာတ္ေဆာင္မ်ား ကို ေနွာင္း လူတို႔ သိ႐ွိနိုင္ ေပသည္။ ကာဗြန္-၁၄ သည္ ႐ုကၡေဗဒ ပ ညာရပ္၊ မနုႆေဗဒ ပညာရပ္၊ ဘူမိေဗဒ ပညာရပ္၊ ႐ုပ္ၾကြင္း နွင့္ ေက်ာက္ေခတ္ ေဗဒ ပညာရပ္ ၊ ေ႐ွးေဟာင္း သုေတသန ပညာ ရပ္ နွင့္ သိပၸံ ပညာရပ္ တို႔အတြက္ ၾကီးမားေသာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစ႐ံု မွ်မကပဲ ၎ ပညာရပ္မ်ားနွင့္ ဆက္စပ္လ်က္႐ွိေသာ ဓါတုေဗဒ ပညာရပ္၊ ဇီဝေဗဒပညာရပ္ ၊ ႐ူပေဗဒ ပညာရပ္၊ သ မိုင္းပညာရပ္၊ ပထဝီဝင္ပညာရပ္ ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ပညာရပ္၊ လူေန မႈ ေလ့လာေရး ပညာရပ္နွင့္ ႐ိုးရာ စာေပပညာရပ္ မ်ား အထိပါ အ လြန္ေကာင္းမြန္စြာ ေထာက္ကူေပး လ်က္႐ွိပါေၾကာင္း ဗဟုသုတ အလို႔ ငွာ တင္ဆက္ေပး လိုက္ပါသည္ ။
သွ်င္ ေလညင္း ။ ၁၃၊၇၊၂၀၁၃
