2003 June 10 တြင္ ဗိႆနိုး ျမိဳ ့ေဟာင္း ေနရာ မွ တူးေဖာ္ ေတြ ့ရွိ ခဲ့ေသာ ဗုဒၶ ရုပ္ပြား ေတာ္ တစ္ဆူ ေၾကာင့္ ယခင္ အယူ အဆမ်ား ေျပေပ်ာက္ခဲ ့ရပါ သည္ ။ ယခင္က ဗိႆ နိုး ျမိဳ ့ေဟာင္းတူးေဖာ္ရာ တြင္ မည္သို ့ေသာ သာသ နာ အေထာက္ အထား တစ္စံုတ ရာမွေတြ ့ရွိျခင္း အလ်င္း မရွိခဲ ့ေပ။ သို ့ျဖစ္ ရာ ေအဒီ ၁ရာစု ခန္ ့ကစည္ပင္ ခဲ ့ေသာ ဗိႆနိုး ျမိဳ ့ေဟာင္းတြင္ မည္သည့္ သာသနာ ကိုးကြယ္မႈ အေထာက္အထား မ်ားမရွိ ဟူေသာ အယူအဆ မ်ားနွင့္ ဗိႆနိုး သည္ ကိုးကြယ္မႈ တစံုတရာ မရွိဟန္ ယူဆခဲ ့ၾက ေပသည္ ။ ျမန္မာ နိုင္ငံ ေရွးေဟာင္း သုေတ သန ဌာနမွ တူးေဖာ္ ေတြ ့ရွိေသာ ဆင္းတု ေတာ္ သည္ ဗိႆနိုး ေခတ္ ၏ ဗုဒၶ သာ သနာ အေထာက္ အ ထား ကိုလွစ္ဟ ျပ လိုက္သည္ သို ့ပင္ ။ သမိုင္း သက္ေသတည္ မွ အသိေပးထား သလိုပင္ ေျမ ထဲ သမိုင္း တျဖစ္လဲ ေရွးေဟာင္း သုေတ သန အပိုင္း တြင္ အခ်က္ အလက္ မ်ားစြာ ကို အသစ္ အ သစ္ ေသာ တူးေဖာ္ ေတြ ့ရွိမႈ မ်ားနွင္ ့ဆ က္စပ္ ေဖာ္ ထုတ္ ရေပသည္ ။ သမိုင္း ပညာ ရွင္ တို ့၏ တာဝ န္မွာ ကြင္းဆက္ ျပတ္ ေန လွ်င္ ျဖစ္တန္ ျဖစ္ေကာင္း ဘြယ္ရာ၊ ျဖစ္နိုင္ဘြယ္ ရာ ရွိသည္ ဟူ၍ အနု မာန နွင့္ ယာယီ ျဖည့္ထား ေပးရ ေပမည္ ။ သို ့မွသာ ေနာင္ဆက္ ခံေသာ သမိုင္း ပညာ ရွင္မွ အသစ္ေတြ ့ရွိခ်က္ မ်ားရွိ လာလွ်င္ အလြယ္တကူ ျပန္လည္ အ တည္ျပဳ ေရးသား နိုင္ မည္ ျဖစ္သည္ ။ ဗိႆနိုး ျမိဳ ့ေဟာင္း ဆိုင္ရာ အေရး ပါေသာ ေတြ ့ရွိခ်က္ ျဖစ္သည့္ ဤ ဆင္းတု ေတာ္ ေတြ ့ရွိမႈ ကို ဥပမာ ယူ၍ သမိုင္းဘာသာ ရပ္ တြင္ မည္သို ့မွ် အတည္သေဘာ မရွိနိုင္ေၾကာင္း ၊ မည္ သည့္ ျဖစ္ရပ္ကိုမွ် ပံုေသတြက္ ခ်က္ မထားသင့္ ေၾကာင္း သတိခ်ပ္ နိုင္ၾက ေစရန္ ျပန္လည္ ေဖာ္ထုတ္ တင္ျပလိုက္ ပါ သည္ ။
သမိုင္း သက္ေသတည္မွ မွတ္ခ်က္ ။
**********************
ဆင္းတုေတာ္ ၏ အေသးစိတ္ အခ်က္ အလက္ မ်ားကို ဌာန တြင္း ထိမ္းခ်ဳပ္ ထား မႈေၾကာင့္ သိရွိရန္ ခက္ခဲ ပါသည္ ။ သို ့ေသာ္ စေကးအ ျမင္အရ ဆင္း တုေတာ္ မွာ ေျခခ် ထိုင္ ေနဟန္ ရွိ၍ သက္ေတာင့္ သက္သာ အ ေနအထား ကိုေဖာ္က်ဴး သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ တရားျပေနျခင္း ျဖစ္ဟန္ မတူ လွေပ ။ ေရွ ့တြင္ ခ်ထားေသာ စေကး သည္ လက္မ အတိုင္း အတာ သာ ျဖစ္ မည္ ဆိုပါ က ဆင္းတု ေတာ္ မွာ ဥာဏ္ ေတာ္ ၃ေပ ခန္ ့ရွိ၍ လံုးပတ္မွာ ၁ ေပ ခန္ ့ ရွိ မည္ ဟု ခန္ ့မွန္းရသည္ ။ ဆရာ (စပ္ ထြန္း မွတ္ဝင္း ေရးသား ထား ေသာ ျမန္မာ ့ရိုးရာ ပဋိ မာ သိပၸံ ပညာ မုျဒာ မ်ား စာအုပ္ ) တြင္ ပါဝင္ ေသာ ' ဗုဒၶ သမဏ မုျဒာ " ဟန္ နွင့္ ဆင္တူ ေပသည္ ။ ဘုရား ရဟႏၱာ မ်ား နႈတ္ ဆက္ ေသာ ဟန္ ျဖစ္သည္ ။ လက္ယာ လက္ေတာ္ သည္ လက္ ေကာက္ ဝတ္ ကို ေနာက္သို ့ေကြးထားျပီး လွ်င္ လက္ေခ်ာင္းမ်ား ကို ျဖန္ ့ထားကာ လက္ဝါးကို အေပၚသို ့ လွန္ထားသည္ကို ဗုဒၶသမဏ မုျဒာ ဟု သတ္မွတ္ထား ေပသည္ ။ တစ္ဦး နွင့္ တစ္ဦး ေတြ ့ဆံုေသာအခါ နႈတ္ဆက္စကား ေျပာၾကား လိုေသာ အမူအရာ မ်ိဳး ကို ျပလိုျခင္း ျဖစ္သည္ ။ သမဏာ နဥၥ ဒႆန မဂၤလာ၊ ပ႑ိ တာ နဥၥ ေသဝန မဂၤလာ ၊ သုဘာ သိတာ ယာဝါ စာ မဂၤလာ မ်ား ကို သ႐ုပ္ ေဆာင္ ျပထား သည္ ။ သဂၤ ါရ ရသ ၊ သႏၲရသ တို႔ကို ေပၚလြင္ ေစ သည္။ ေမတၱာ ပါရမီ စခန္း သို႔ ညႊန္ျပ ထား သည္ ။ လက္ ဟန္ ေျခ ဟန္ မ်ား ကို ေထာက္ဆ ၍ အလြန္ေတာင္း ခက္မာ ေနပါက ေ႐ွးက်ေသာ ႐ုပ္တုမ်ားျဖစ္ ေၾကာင္း လက္ ေခ်ာင္း လက္ ညိႈးလက္ ထား ဟန္ တို႔မွာ ေပ်ာ့ေျပာင္း က်န လာပါက ေနွာင္း လက္ရာ မ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း ခြဲျခားနိုင္ ၍ ေရွး က်လွ ေသာ လက္ရာ အျဖစ္ ပံုကို ၾကည့္ရံု နွင့္ သိ႐ွိနိုင္ ေပသည္ ။ ခရစ္နွစ္ ၅ ရာစုေက်ာ္ အခ်ိန္ေလာက္မွ ဂႏၶာရ အနုပညာ တြင္ ဗုဒၶ ရုပ္ပြား ေတာ္မ်ား တြင္ မုျဒာမ်ား ကို အသံုးျပဳ လာ ၾကသည္ ဆိုလွ်င္ ဤ အခ်က္ကို ေထာက္၍ ေအဒီ ၅ ရာစု ေနာက္ပိုင္း လက္ရာ ျဖစ္မည္ ဟု အၾကမ္းဖ်ဥ္း ခန္ ့မွန္း နိုင္သည္ ။ တဖန္ ေအဒီအေစာပိုင္း ရာစုမ်ားအတြင္း ေရးဆြဲခဲ ့ေသာ အဇႏ ၱာ ဂူတြင္း ေဆးေရး ပန္ခ်ီကား မ်ားနွင့္ အနုရုဒၶါ မတိုင္မီ ေရွးေခတ္ ျမန္မာ နိုင္ငံေတာ္ ဟုဆိုနိုင္ သည္ျဖစ္ ေသာ ဗိႆနိုး ၊သေရခတၱရာ ၊ ဟန္လင္း ၊ပုဂံေဒသရွိ အေဆာက္အ ဦး မ်ား ၊ ေစတီပုထိုးမ်ား ၊ဆင္းတုေတာ္မ်ား ၊ရုပ္လံုး ရုပ္ၾကြမ်ား သည္ တႏ ၱရာယာန အေငြ ့အသက္မ်ား မကင္း လွေသာေၾကာင့္ ေထရဝါဒ အယူဆိုင္ရာ ဗုဒၶ ရုပ္ပြားေတာ္ မျဖစ္နိုင္ေပ ။ ေခတ္ လက္ရာ ကို ခန္ ့မွန္းရန္ မွာ ပါရဂူ နွင့္ သက္ဆိုင္ေပ ေသာေၾကာင့္ သမိုင္း သက္ေသတည္ မွ အတည္မျပဳ နိုင္ေပ ။ သို ့ျဖစ္ပါ ၍ တတ္သိ နားလည္သူ မ်ား ဤ ဆင္းတုေတာ္ အၾကာင္း သိသူ မ်ား မွ ဝင္ေရာက္ ျဖည့္စြက္ေပးပါရန္ ေမတၱာ ရပ္ခံ ပါသည္ ။ ေက်းဇူးတင္ စြာျဖင့္
...သမိုင္းသက္ေသ တည္ပါေစ
၇ ၊ ၇ ၊ ၂၀၁၃ ။