- ျမန္မာရာဇဝင္မ်ားဖက္မွေခ်ပခ်က္ဟူေသာဘာသာျပန္စာအုပ္မွ ဦးေအာင္သန္းမႏၲေလး၏ ျဖည့္စြက္မွတ္စုမ်ားထဲမွ ေကာက္နႈတ္ခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ မူရင္းစာေရးသူ အာေဘာ္မေပ်ာက္ေစပဲ ဖတ္၍အဆင္ေျပေအာင္ ျပဳျပင္ထားသည္မွတပါး စာေရးသူ သံုးသပ္ခ်က္ပါဝင္ျခင္းမ႐ွိပါ။ ဗဟုသုတ အတြက္သာေဝမွ်ပါသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ သမိုင္းကို အေနာက္တိုင္းသမိုင္းပညာ႐ွင္တို႔သည္ ၊ ဒုတိယကမာၻစစ္ၾကီးအျပီးတြင္ပို၍ စိတ္ဝင္စားလာၾကသည္။ျမန္မာနိုင္ငံသမိုင္းကို ၁၉၀၀ ခုနွစ္ေလာက္ကပင္ ေလ့လာလိုက္စားေရးသားသူမ်ား႐ွိသလို ေနွာင္းပိုင္းေခတ္ ( စစ္ျပီးေခတ္) မွေလ့လာလိုက္စားသူမ်ားလည္း အမ်ားအျပားပင္႐ွိသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံသမိုင္းကို ေရးရာ၌အခ်ိဳ႕က ယဥ္ေက်းမႈသမိုင္း ၊ အခ်ိဳ႕က အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမိုင္း ၊ အခ်ိဳ႕က စီးပြားေရးသမိုင္း စသည္ျဖင္႔ အထူးျပဳစိတ္ဝင္စားရာ ၊ ကၽြမ္းက်င္ရာ က႑အလိုက္ ေလ့လာေရးသား ခဲ႔ၾကေပသည္။ အခ်က္အလက္တို႔ကို အေထာက္အထားမ်ားျဖင့္ မွန္မွန္ကန္ကန္ တင္ျပသူလည္း႐ွိသလို ၊ အေထာက္အထားမဲ႔ ပံုဖ်က္ ( သမိုင္းဖ်က္ )တင္ျပသူမ်ားလည္း ႐ွိပါသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံအေၾကာင္းေရးသားခဲ႔ေသာ ေ႐ွ႕ေခတ္ ေနွာင္းေခတ္သမိုင္းဆရာမ်ား မ်ားစြာ႐ွိပါသည္။ ထိုအထဲမွ အေစာဆံုး အျဖစ္ခရစ္ သကၠရာဇ္ ၁၈၃၀ တြင္ မဟာရာဇဝင္ေတာ္ၾကီး ဒုတိယတြဲ စာမ်က္နွာ (၄၇၁၊၄၈၁) တို႔တြင္ ဘၾကီးေတာ္မင္းလက္ထက္ ပထမဦးဆံုးေသာ အဂၤလိပ္သံအရာ႐ွ ိ အျဖစ္ေရာက္႐ွိလာေသာ ( Major Henry Burney) ျဖစ္သည္။၎သည္ အဂၤလိပ္- ျမန္မာ စစ္ပြဲအျပီး ခ်ဳပ္ဆိုေသာ ရႏၲပို စာခ်ဳပ္ပါ တစ္ျပည္နွင့္ တစ္ျပည္လဲ လွယ္ရန္ဟူေသာ သေဘာတူညီခ်က္အရ ျမန္မာ့ေနျပည္ေတာ္သို႔ ေရာက္႐ွိလာျခင္းလည္းျဖစ္သည္။ Mr.Burney သည္ သမိုင္းသုေတသီ တစ္ဦးျဖစ္သည္ အားေလ်ာ္စြာ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနစဥ္ကာလအတြင္း ျမန္မာ့သမိုင္းေရးရာ မွတ္တမ္းမ်ားကို ေလ့လာမွတ္တမ္းတင္ခဲ႕သည္။ ေနွာင္းေခတ္ ( ကိုလိုနီေခတ္) သမိုင္းဆရာမ်ားကို ေဖာ္ျပရလွ်င္ -D.G.E.Hall -G.H.Luce -J.S Furnivall -J.F. Candy -Morris Collins -G.E . Harvey -Deasai -Miss Dorothy Woodman -J.L. Christian -Donnison -J.R.Andrus - H . Tinker -Halen Trager and Frank Trager - Reginald le May စသည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။ ထိုနာမည္ေက်ာ္ သမိုင္းစာေရးဆရာမ်ား အနက္မွ ျမန္မာနိုင္ငံမွ အထူးလူသိမ်ားထင္႐ွားေသာ ကမာၻေက်ာ္ စာေရးဆရာၾကီးမ်ားကေတာ့ -D.G.E.Hall -G.H.Luce -G.E . Harvey တို႔ျဖစ္ပါသည္။ ပထမပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ေသာD.G.E.Hall မွာရန္ကုန္တကၠသိုလ္၌ သမိုင္းပါေမာကၡ အျဖစ္ကာလအေတာ္ၾကာ အမႈထမ္းခဲ႔ဖူးပါသည္။ Mr. Hall ေရးခဲ႔ေသာစာအုပ္မ်ားမွာ - Burma ; Europe and Burma ; Early English Intercourse with Burma ,- 1587-1743 ; Michel Symes, Journal of his Second Embassy to Ava in 1802 ; Historians of South - East Asia ;A History of South - East Asia ; တို႔ျဖစ္ပါသည္။ G.E.Harvey သည္ အိႏၵိယပဋိဥာဥ္ခံ ဝန္ထမ္း ( I C S ) တစ္ဦးအျဖစ္ ျမန္မာနိုင္ငံကို ၁၉၁၂ တြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရန္ေရာက္လာခဲ႔ျပီး ၁၉၂၀ တြင္ က်န္းမာေရးေၾကာင့္ အဂၤလန္သို႔ျပန္သြားကာေအာက္စ္ဖို တကၠသိုလ္၌ တက္ေရာက္ရင္း ျမန္မာနိုင္ငံသမိုင္းစာအုပ္ကိုေရး သားျပီးစာေပဝိဇၨာဘြဲ႕ ( B. Litt )ကိုရ႐ွိခဲ႔သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ ၁၉၂၃ တြင္ျပန္လည္ ေရာက္႐ွိလာျပီး ၁၉၄၂ အထိ ျမန္မာ့သမိုင္းနွင့္ ျမန္မာ့တရားေရးကို ပို႔ခ်သူ ကထိကအျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ႔သည္။ Mr.Harvey ေရးသားခဲ႔ေသာ စာအုပ္မ်ားမွာ History of Burma ; Outline of Burmese History ; British rule in Burma 1924-1942 တို႔ျဖစ္ပါသည္။ အဓိကအားျဖင့္ Mr. Harvey ေရးသားခဲ႔ေသာ ျမန္မာ့သမိုင္း စာအုပ္ကို ကိုလိုနီေခတ္က ျမန္မာ့ေက်ာင္းသားမ်ားအတြက္ ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္အျဖစ္ျပဌာန္းခဲ႔ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ G.H.Luce သည္ကိုလိုနီေခတ္ ၁၉၃၁ မွ ၁၉၅၇ ခုနွစ္အတြင္း ျမန္မာ့သမိုင္း ကိုသုေတသနျပဳေရးသားခဲ႔သူျဖစ္ပါသည္။နိုင္ငံတကာ တကၠသိုလ္မ်ား သမိုင္း ေလာက၌လည္း Mr . Luce ၏ ျမန္မာ့သမိုင္း အယူအဆအသစ္သည္ ထိုအခ်ိန္ကာလ၌ မ်ားစြာျပန္႔ပြားေနရာရခဲ႔သည္။ကမာၻေက်ာ္သမိုင္း ပညာ႐ွင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္သမိုင္းပါေမာကၡ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ Mr . Luce ၏ ျမန္မာ့သမိုင္းသစ္သည္ ျမန္မာ့သမိုင္းသင္႐ိုးညြန္းတမ္းထဲသို႔ ေနရာယူနိုင္သည္မွာ မဆန္းေပ။ Old Burma Early Bagan ဆိုတဲ႔စာမ်က္နွာ နွစ္ေထာင္ေက်ာ္႐ွိ သုေတသနစာအုပ္ၾကီးအျပင္ ၊ မွန္နန္းရာဇဝင္၊ပုဂံေ႐ႊဂူၾကီးေက်ာက္စာ၊ကဗ်ာစရိယ ဝိဝံသ ေခၚျမန္မာစာဆိုတို႔အေၾကာင္း၊ တေကာင္းရာဇဝင္၊ ၁၆ ရာစုမွ ၁၉ ရာစုအထိျမန္မာနွင့္ ယိုးဒယားစစ္ပြဲမ်ားအေၾကာင္း စသည္တို႔ကို အဂၤလိပ္ဘာသာသို႔ျပန္ဆိုခဲ႔၍ ျမန္မာ့အိမ္နီးခ်င္းမွတ္တမ္းမ်ား ၊ျမန္မာ တလိုင္းရာဇဝင္ေလ့လာနႈိင္းယွဥ္ခ်က္ ၊ပ်ဴတို႔အမည္ ၊ပုဂံေက်းဇူး ၊ျမန္မာတို႔ဆုေတာင္းခန္း ၊ေခတ္ေဟာင္းပ်ဴတို႔အေၾကာင္း ၊ေခတ္ဦးျမန္မာ့စီးပြားေရး ၊ပုဂံေခတ္မြန္မ်ား ၊ျမန္မာဘာသာေလ့လာခ်က္ (ေရႊဇံေအာင္သို႔ေပးစာ ) ပုဂံေစတီပုထိုးမ်ားအေၾကာင္း ၊ျမန္မာနိုင္ငံအရည္းနွင့္ေျမာက္ပိုင္းဗုဒၶဘာသာဆိုတဲ႔ ပါေမာကၡ ဒူ႐ြိဳင္ဆယ္ရဲ႕ေဆာင္းပါးေဝဖန္ခ်က္ ၊ပုဂံလူငယ္မ်ားအေၾကာင္းစသည္ျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံနွင့္ ပတ္သက္ေသာ စာအုပ္မ်ား ၊သုေတသန စာတမ္းေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာကို ေရးသားခဲ႔သူျဖစ္သည္။ထိုသမိုင္းပညာ႐ွင္ၾကီးမ်ားေရးသားခဲ႔ေသာ စာအုပ္၊စာတမ္းမ်ားသည္ အဂၤလိပ္ဘာသာနွင့္ အဂၤလန္ျပည္တြင္ ထုတ္ေဝခဲ႔ေသာေၾကာင့္ ကမာၻ႕သမိုင္းေလာကတြင္ကား အလြန္အသံုးဝင္ေသာ အကိုးအကားျပဳစရာ ယံုၾကည္အပ္ရာ အထိေပါက္ေရာက္ပ်ံ႕နွံ႔ခဲ႔ေလသည္။ ေနာက္ပိုင္းေသာ အေနာက္တိုင္း သမိုင္းေရးဆရာမ်ားသည္ ၎တို႔ မွတ္တမ္းမ်ားကိုပင္ အဓိကအကိုးအကားျပဳခဲ့ၾကေလသည္။အေနာက္တိုင္း သမိုင္းဆရာၾကီးမ်ား သည္ျမန္မာ့နိုင္ငံ ကိုခ်စ္ျမတ္နိုးစိတ္ အရင္းခံကာ အပင္ပမ္းခံ၍ ကိုယ္ေရာစိတ္ပါနွစ္ျမႈပ္ျပီး ျမန္မာ့စာေပသမိုင္းကို အသြင္သစ္ေရးထိုး သြားသည္ဆိုတာကလည္း ျငင္းမရသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။ ျဗိတိသွ်အစိုးရသည္ လက္ေအာက္ခံ ကိုလိုနီနိုင္ငံ မ်ားတြင္ ၎တို႔အေပၚ ေဒသခံမ်ား၏ သစၥာ႐ွိမႈ ေထာက္ခံမႈနွင့္ အထင္ၾကီးမႈ ကိုရယူလိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၁၆ တြင္ ကိုလိုနီနိုင္ငံတိုင္းတြင္ အင္ပါယာ သစၥာေတာ္ခံစိတ္ဓါတ္ျပန္႔ပြား ေအာင္ေဆာင္႐ြက္ဖို႔ နည္းလမ္းမ်ား ႐ွာေဖြရန္ ( Imperial Idea Comittee ) တနည္း ျမန္မာလို အင္ပါယာသစၥာေတာ္ခံအေတြးအေခၚ ေကာ္မတီ ဟုအဓိပၸါယ္ရွိေသာ ေကာ္မတီတရပ္ဖြဲ႔စည္းခဲ႔သည္။ထိုေကာ္မတီ လုပ္ငန္းေအာင္ျမင္ရန္အတြက္ ပညာေရးက႑သည္အထူး အေရးပါ ေပရာျဗိတိသွ်သမိုင္းနွင့္ ျမန္မာ့သမိုင္းတို႔ကို ျပဳစုသင္ၾကားျပီး သစၥာေတာ္ခံ အေတြးအေခၚ ဝင္ေရာက္သြားေစ ရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ႔ေလသည္။ဤေနရာတြင္ သမိုင္းဘာသာရပ္သည္ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏ စိတ္ဓါတ္နွင္႔အေတြးအေခၚကိုပံုသြင္းရာ၌ အထူးထိေရာက္ေသာလက္နက္ပင္ျဖစ္ေပသည္။စိတ္ဓါတ္နွင့္ အေတြးအေခၚ ကေမာက္ကမျဖစ္ကာ နိမ္႔က်သြားေအာင္ ပံုသြင္း နိုင္သည္။ရင့္က်က္ျမင့္မားေအာင္လည္း အေထာက္အကူျပဳနိုင္ စြမ္း႐ွိသည္။ ျဗိတိသွ်အာဏာပိုင္တို႔သည္ ဤလက္နက္ကို ၁၉၁၄ ခုနွစ္ေလာက္က စတင္၍ထိေရာက္စြာ အသံုးျပဳခဲ႔သည္။ ေက်ာင္းသင္႐ိုးညႊန္းတမ္းမ်ားေရးဆြဲရာတြင္ ျမန္မာ့ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ပေပ်ာက္ေရးဘက္သို႔ ဦးတည္လ်က္ေရးသားေစခဲ႔သည္။ ဤမွ်စီမံကိန္းခ်၍ ေဆာင္႐ြက္မႈကို ေပါ့ေပါ့တန္တန္ မေတြးသင့္မယူသင့္ေပ ။ ကိုလိုနီေခတ္၌ ပညာတတ္ ေျမာက္ခဲ႔သူလူၾကီးပိုင္းမ်ား ၊ အဖ်ား မနားမီ႐ံုပညာသင္ၾကားခဲ႔ေသာ လူလတ္ပိုင္းမ်ားမွာ ျဗိတိသွ်တို႔ အာေဘာ္ေကာင္းေကာင္းမိေနသူလူအမ်ားစုျဖစ္ေနသည္။ျမန္မာနိုင္ငံ၏ သမိုင္းဆိုင္ရာ အယူအဆမ်ားကိုလည္း ကေမာက္ကမေမႊေနွာက္ထားမႈမ်ားေၾကာင့္လည္း ယေန႔ထက္တိုင္တိုင္းရင္းသားသမိုင္းပညာ႐ွင္ သမိုင္းပညာ႐ွင္ အခ်င္းခ်င္း ၊ သမိုင္းသုေတသီ အခ်င္းခ်င္း မ်က္နွာခ်င္းဆိုင္၍မရေသာအျဖစ္မ်ိဳး ေပၚေပါက္ေနျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္အတူေန တိုင္းရင္းသား မ်ားအခ်င္းခ်င္းၾကား၌ မေျပာပေလာက္ေသာ မေျပလည္မႈေလးမ်ား ႐ွိခဲ႔ဖူးသည္ကို ႐ွာၾကံ၍ပံုၾကီးခ်ဲ႕ကာ ေသြးခြဲပစ္ျခင္း တို႔မွာ နယ္ခ်ဲ႕အလိုေတာ္ရိ ( ပညာ႐ွင္ ) အမည္ခံ သမိုင္းဆရာမ်ား၏ ပညာသားပါေသာ လုပ္ရပ္ပင္ျဖစ္ေၾကာင္း သမိုင္းပညာ႐ွင္ေပါက္စမွသည္ သမိုင္းဆိုလွ်င္ငါဘုရင္ ဆိုေသာသူမ်ားအထိပါမွတ္သားသင့္ပါေၾကာင္း ဆရာၾကီး ဦးေအာင္သန္း မႏၲေလး မွ အသိေပးတိုက္တြန္းထားပါသည္။ ဓါတ္ပံုမွတ္ခ်က္။ ။ ေဒါက္တာထင္ေအာင္ေရးသားေသာ Burmese History before 1287 ; A defence of the Chronicles ကို ဦးေအာင္သန္းမႏၲေလး မွ ပုဂံမပ်က္မီက ျမန္မာ့သမိုင္း - ျမန္မာရာဇဝင္မ်ားဖက္မွေခ်ပခ်က္ ဟူေသာစာအုပ္၏ မ်က္နွာဖံုးပံုျဖစ္ပါသည္။ ပန္းခ်ီဆရာၾကီးဦးေပၚဦးသက္မွ စာအုပ္ဖံုးဒီဇိုင္းဆြဲေပးထားျပီး အျဖဴေရာင္ေအာက္ခံတြင္ ခဲေရာင္ျဖင့္ ကနုတ္ပန္းခ်ီေရးဆြဲဟန္နွင့္ ငါးရာ့ငါးဆယ္ ဇာတ္နိပါတ္ေတာ္ ကိုသ႐ုပ္ေဖာ္ထားပါသည္။ မည္သူ႔အလိုဆႏၵလဲ ေတာ့မသိရပါ။ ေ႐ွ႕ဖံုးတြင္အေပၚပိုင္းမွလြဲ၍ေလးပံုသံုးပံု ကိုအျပည့္ဆြဲထားျပီး ေနာက္ဖံုးကိုေတာ့ ေဘးဘက္တြင္တဝက္ခန္႔ကို ေဒါင္လိုက္မာတိကာေရးရန္ ခ်န္ထားျပီး အနိမ့္ အျမင့္ ေရလႈိင္းသ႑ာန္သ႐ုပ္ေဖာ္ဟန္မွာ ထူးျခားလွပါသည္။ စာေရးသူအထင္ ဤစာအုပ္ပါအေၾကာင္းအရာ တစ္ခုခုကို ကိုယ္စားျပဳထားသည္ဧကန္ျဖစ္ပါမည္။ ဘုရားေဟာခဲ႔သည္မွာ အမွန္ျဖစ္ပါသည္။ က်မ္းဂန္မ်ားတြင္လည္း မွတ္တမ္းတင္ထားပါသည္။ သို႔ေသာ္အေထာက္အထားမည္သို႔႐ွာရမည္လည္း ။ ကာလ ဟူသည္ျပႆနာျဖစ္ေနပါသည္။ကာလအပိုင္းအျခားေနာက္သူမ်ားဆြယ္ရာလိုက္မည္ေလာ၊ မိမိတို႔သမိုင္း မိမိတို႔႐ွာေဖြမည္ေလာ၊ အမွန္တရားဆိုတာက ေျမေပၚတြင္႐ွိသည္၊ တိုက္ဆိုင္ေဖာ္ထုတ္ဖို႔ဆိုတာက မိမိတို႔တာဝန္ျဖစ္သည္ဟု ေျပာထားသလားထင္မိပါသည္။ ၁၉၇၃ခုနွစ္တြင္ ဦးခ်စ္ျမိဳင္၏ ကဝိရတနာပံုနွိပ္တိုက္မွ ပံုနွိပ္၍ ေဒၚသိန္း ( သူရႆတီ ) စာေပတိုက္မွ ထုတ္ေဝထားပါသည္။ အုပ္ေရ-၃၀၀၀ ဘေလာက္ - ဘသစ္အင္ဆန္း အဖံုး႐ိုက္- သဇင္ တန္ဖိုး - ၅ က်ပ္ ဟူ၍ ထိုေခတ္မွ စာအုပ္ ထုတ္ေဝေရးေလာက အေၾကာင္းလည္းသိ႐ွိရပါသည္။ စာေရးသူ၏ အမဝမ္းကြဲမွ ပန္းဆိုးတန္းစာအုပ္ အေဟာင္းတန္းတြင္ ေနပူပူထဲ တစ္ဆိုင္ဝင္တစ္ဆိုင္ထြက္ အပင္ပမ္းခံ႐ွာေနရာမွ မထင္ပဲရလာေသာ စာအုပ္ျဖစ္၍ အဖိုးမည္မွ်ေပးရသည္ျဖစ္ေစ မည္မွ်ေဟာင္းႏြမ္းေနသည္ျဖစ္ေစ ၊႐ွားပါး၍ တန္ဖိုး႐ွိအေၾကာင္းအရာမ်ား ပါဝင္ေနေသာေၾကာင့္ စာေရးသူအင္မတန္ တန္ဖိုးထားရပါသည္။ သွ်င္ ေလညင္း (၂၁၊၂၊၂၀၁၃)
