၁။ ေဘးစက္ရဟတ္တပ္ မီးသေဘၤာ ၁၈ စင္း ။
၂။ ပန္ကာနွစ္လံုးတပ္ မီးသေဘၤာ ၅ စင္း။
၃။ ပဲ႕စက္ ရဟတ္တပ္ မီးသေဘၤာ ၁ စင္း ။
၄။ ေတာ္ပီဒိုပစ္ သေဘၤာငယ္ ၁ စင္း ။
၅။ တြဲသမၺာန္ၾကီး ၂၄ စင္း ။
၆။ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းတြဲ ၁ စင္း။
၇။ ကုန္တင္တြဲ ၄ စင္း ။
၈။ စက္ေသနတ္တင္ ေမာ္ေတာ္ဘုတ္ ၂ စင္း ။
၉။ ေရေၾကာင္းျပ သေဘၤာငယ္ ၆ စင္း ။
တို႔သည္ မႈန္ဝါးဝါး နံနက္ခင္း ကတည္းက ဧရာဝတီျမစ္ အတြင္း၌ စနစ္တက် ေနရာ ယူထားလ်က္ ႐ွိပါသည္။ ဒီျမင္ကြင္း သည္ ၁၈၈၅ တြင္ အဂၤလိပ္ တို႔က သီေပါ ဘုရင္၏ နန္းေတာ္ကို လက္ဝယ္ရယူ၍ ျမန္မာနိုင္ငံ တစ္ခုလံုးကိုသိမ္း ပိုက္ဖို႔ အသင့္အေနအထား ပဲျဖစ္ပါသည္ ။ အျဖစ္အပ်က္က နွစ္ေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ ၾကာျပီ ဆိုေပမယ့္ ျမန္မာ လူမ်ိဳး တ္ို႔သည္ အနွစ္ ၁၀၀၊ အနွစ္ ၁၀၀၀ ၾကာသည့္တိုင္ ေမ့ ေပ်ာက္နိုင္မည္ မဟုတ္ပါ ။
အဂၤလိပ္ တပ္ေပါင္းစုအား မႏၲေလး ျမိဳ႕သူ၊ ျမိဳ႕သားမ်ား ကလာေရာက္ ၾကည့္ ႐ႈလ်က္႐ွိေန ၾကသည္ ။ စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္သည္ ဓူဝံ သေဘၤာ ေပၚတြင္ ႐ွိေန သည္ ။ ထိုအခ်ိန္တြင္ သီေပါဘုရင္ သည္ နန္းေတာ္ ထဲတြင္ စံေနလ်က္႐ွိျပီး မႏၲ ေလး ျမိဳ႕ၾကီးမွာ တိတ္ဆိတ္ ေခ်ာက္ကပ္ လ်က္ အသက္မဲ႕ ေနေပသည္ ။ နံနက္ ၁၀ နာရီ ကတည္းက ေဂါဝိန္ဆိပ္ကမ္း သို႕ အဂၤလိပ္ တို႔ ေရာက္ နွင့္ ေနေသာ္ လည္း နံနက္ ၁၁နာရီတိုင္ ျမန္မာတို႔ဘက္မွ လာ ေရာက္ဆက္သြယ္ ျခင္းမျပဳ ေသာေၾကာင့္ စစ္ေသနာပတိ၏ ညႊန္ ၾကားခ်က္အရ ကာနယ္ စေလ ဒင္သည္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါစာ အား ျမန္မာ နန္းရင္း ဝန္ထံ ေစလႊတ္ ေပးပို႕ လိုက္ပါသည္ ။
သို႕-- ကင္းဝန္မင္းၾကီး ။
၁။ အဂၤလိပ္ တပ္ေပါင္းစု သည္ ယေန႔နံနက္ပင္ မႏၲေလးသ္ို႕ ေရာက္႐ွိသည္ ။ အင္းဝတြင္ ကၽြန္ုပ္တို႔နွင့္ သေဘာတူညီ ခ်က္အ ရ မႏၲေလး ျမိဳ႕ေတာ္နွင့္ နန္း ေတာ္ကို ခ်က္ခ်င္းေပးအပ္၍ သီေပါဘုရင္ သည္လည္း မိမိကိုယ္ကို ေပးအပ္ အညံ့ခံမည္ကို သိရ သည္ ။
၂။ သို႔ျဖစ္၍ အဂၤလိပ္ တပ္ဖြဲ႔အေနနွင့္ ျမိဳ႕နွင့္ နန္းေတာ္အား သိမ္းဆည္းေရး အစီ အစဥ္ကို ေဆြးေႏြးလို သည္ ။
၃။ ျပႆနာမ်ားကို အခက္အခဲ မ႐ွိ ေအးခ်မ္းစြာ ေျဖ႐ွင္းနိုင္ရန္ သင္နွင့္အတူ သီေပါမင္းပါ လိုက္ပါလာ၍ စစ္ေသနာပတိနွင့္ ေတြ႔ဆံုလွ်င္ ပိုသင့္ျမတ္သည္ ။
၄။ ယေန႕ မြန္းတည့္ခ်ိန္အထိ ေစာင့္ဆိုင္း၍ မွ အေၾကာင္းမျပန္ လွ်င္ မိမိတို႕ ကမ္းေပၚတက္၍ သေဘာတူ ညီထားခ်က္ အတိုင္းရသည္ အထိ ေဆာင္႐ြက္ မည္ ။
ေလးစားလ်က္ အီး ဘီ စေလဒင္ ( ဗိုလ္မႉး ၾကီး )။
စစ္ဌာနခ်ဳပ္ ။ အက္စ္အက္စ္ ဓူဝံ ။
နိုဝင္ဘာလ ၊၂၈ ရက္၊ ၁၈၈၅ခု ။
ထိုအမိန္႔ကို ထုတ္ျပန္ျပီး ေန႔ခင္း ၁ နာရီအထိ ျမန္မာတို႔ဘက္ မွ အေၾကာင္း ျပန္ ျခင္း မ႐ွိသျဖင့္ အဂၤလိပ္ စစ္တပ္သည္ ၁း၃၀ နာရီတြင္ ကမ္းေပၚတက္၍ ေန႔ခင္း ၂ နာရီတြင္ သီေပါမင္း႐ွိရာ နန္းေတာ္သို႕ ဦးတည္ခ်ီတက္ပါ ေတာ့ သည္ ။ အဂၤလိပ္တပ္ဖြဲ႔သည္ ျမိဳ႕႐ိုးေတာင္ တံခါးဝသို႔ မည္သည့္အခုအခံ အ တားအဆီးမွ မ႐ွိပဲ ေန႔ခင္း၃ နာရီတြင္ ေရာက္႐ွိသည္ ။ ထိုမွ ျမိဳ႕႐ိုးအ တြင္း ႐ွိ နန္းေတာ္ေဆာင္ သစ္တပ္တံခါးဝသို႔ ဆက္လက္ ခ်ီတက္သြားသည္ ။ ထိုအ ခ်ိန္တြင္ ကင္းဝန္မင္းၾကီးသည္ ဆင္စီး၍ၾကြလာရာ စေလဒင္ ေစာင့္ဆိုင္းေန ရာသို႔အေရာက္တြင္ ဆင္ေပၚမွဆင္း၍ စေလဒင္ကိုနႈတ္ဆက္ ျပီး လႊတ္ေတာ္ ႐ံုးအတြင္းသို႔ အတူဝင္ေရာက္ ၾကသည္ ။ လႊတ္ေတာ္႐ံုးတြင္ ျမန္မာ့မွဴး မတ္ ေတာ္မ်ား အစံုအညီ ေရာက္႐ွိေနသည္ ။ ထို႔ေနာက္ ကာနယ္ - စေလဒင္ ၊ ကင္းဝန္မင္းၾကီး ၊ မွဴးမတ္ေတာ္မ်ားသည္ ေ႐ႊနန္းေတာ္ထဲသို႔ ဝင္ေရာက္ရာ သီေပါမင္းက ေကာင္းမြန္စြာ အေတြ႔ခံသည္ ။ ကာနယ္စေလဒင္က အိႏိၵိယ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္သည္ အ႐ွင္ နွစ္ပါးက္ို ေကာင္းမြန္စြာ ျပဳစုေစာင့္ေ႐ွာက္ ေဆာင္ ယူလာရန္ အ မိန္႔ပါ႐ွိေၾကာင္း ေလွ်ာက္ ထားရာ သီေပါမင္း မွ အသာတၾကည္ ပင္ ထိုအမိန္႔ ကိုလက္ခံ လိုက္ပါသည္ ။ သို႔ ေသာ္ နန္းေတာ္အတြင္း ခတၱစံေန လိုေသးေၾကာင္း မိန္႔ၾကားရာ ျပန္လည္ သတင္းပို႔ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ပန္ၾကား ခဲ႔ သည္။ သို႔ေသာ္ ဘုရင္မင္းျမတ္က မနက္ျဖန္တြင္ အဂၤလိပ္ စစ္ေသနာပတိ ခ်ဳပ္ထံ မိမိကိုယ္တိုင္ မိမိကိုယ္ကိုလာ အပ္ရန္ေတာင္းဆိုရာ မင္းနွင့္တကြမွဴး မတ္မ်ား သေဘာတူညီ ၾကရသည္ ။
ညေန ၅နာရီတြင္ ကာနယ္ စေလဒင္သည္ နန္းေတာ္မွ ျပန္ထြက္လာရာ နန္း ျမိဳ႕ရိုး အေ႐ွ႕တံခါးဝတြင္ ေစာင့္ဆိုင္းေနေသာ ဂ်င္နရယ္ ပရင္ဒါဂတ္ နွင့္ေတြ႔ ဆံုရာ သီေပါမင္းသည္ ယင္းနွင့္တကြနိုင္ငံကိုပါ ေပးအပ္၍ ႁခြင္းခ်က္မ႐ွိ လက္ နက္ခ်လိုက္ျပီျဖစ္ေၾကာင္း ၊ မနက္ျဖန္တြင္ သီေပါမင္းက မိမိကိုယ္ကို စစ္ေသ နာ ပတိခ်ဳပ္ထံ ေပးအပ္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္းသတင္းပို႔သည္ ။ ပရင္ဒါဂတ္ သည္ နန္းေတာ္တြင္း သို႔ျပန္ဝင္၍ သီေပါဘုရင္ ကိုေတြ႔ဆံုကာ ဘုရင္ နွင့္မိဖုရားကို ယခုပင္ေခၚသြားရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သေဘၤာေပၚ သို႔လိုက္ပါရန္ ခ်က္ခ်င္း ျပင္ ဆင္မႈျပဳရန္ ေျပာၾကားျပီး စစ္တပ္ကိုလည္း ဆယ္မိနစ္အတြင္း ထြက္ခြာရန္ အမိန္႔ေပး လိုက္ပါသည္ ။ စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္၏ အစီအစဥ္အတိုင္း သီေပါမင္း နွင့္ စုဖုရားလတ္တို႔သည္ မယ္ေတာ္ဆင္ျဖဴမ႐ွင္ မိဖုရားၾကီး နွင့္အတူ ေႏြရာ သီစံအိမ္ေတာ္မွ နန္းျမိဳ႕ရိုးအထိ ေျခက်င္ၾကြ ၾကရ႐ွာသည္ ။ ဘုရင္နွင့္မိဖုရား တို႔သည္ ထြက္ေတာ္မူၾကီးျဖင့္ ထြက္ခြာရျခင္းမဟုတ္ပဲ နန္းပါးမွ ခြာခဲ႔ရသည္ ။ လမ္းတစ္ေလွ်ာက္ တြင္စုေဝး၍ ေစာင့္ၾကည့္ေနေသာ ျပည္သူအေပါင္းသည္ ေၾကကြဲဝမ္းနည္းေသာ နွလံုးသား ျဖင့္ငိုေၾကြးလ်က္ ဘုရင္နွင့္ မိဖုရားကို ကန္ ေတာ့ၾကပါသည္ ။ ညေန ၆း၁၅ နာရီ တြင္ ေဂါဝိန္ဆိပ္ကမ္းသို႕ ေရာက္႐ွိၾက ျပီး ဘုရင္နွင့္ မိဖုရားအား သူရိယ သေဘၤာေပၚသို႔တင္ လ်က္ရန္ကုန္သို႔ ေခၚ ေဆာင္သြားပါ ေတာ့သည္ ။ ထိုေန႕ကား တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၈၊ ရက္ ေန႔ျဖစ္သည္ ။ အ႐ွင္နွစ္ပါးကိုတင္ေဆာင္ သြားေသာ သူရိယ သေဘၤာ သည္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၉၊ ရက္ေန႔တြင္ရန္ကုန္ျမိဳ႕သို႕ ေရာက္ရွိ သြား သည္ ။
ရန္ကုန္သို႕ေရာက္ရွိေသာ အခါ ကလိုဗ္ ( R.I.M.S Clive) ေခၚ ပင္လယ္ကူး သေဘာၤေပၚသို႕ေျပာင္းေရႊ႕စံေနေစျပီး ၆ရက္အၾကာတြင္ကန္းနင္း(Canning) အမည္ရွိပင္လယ္ကူးသေဘာၤျဖင့္ မဒရပ္သို႔ပို႕ေဆာင္ကာ ထိုမွတဆင့္ ရတနာ ဂီရိခံတပ္ သို႕ဆက္လက္ပို႕ေဆာင္ခဲ႔ရာ ဤေနရာတြင္ သီေပါဘုရင္အား ရာ သက္ပန္အက်ယ္ ခ်ဳပ္ထားလိုက္ေတာ့သည္ ။ ဆင္ျဖဴမရွင္ မိဖုရား ၾကီးနွင့္ ၊ စုဖုရားၾကီးတို႔အား ထားဝယ္သို႕ပို႕ေဆာင္ထား ရွိသည္ ။ ကင္းဝန္မင္းၾကီး ၊ ဝန္ၾကီးနွစ္ပါး နွင့္ ဘုရင့္အတိုင္ပင္ခံ သံုးဦးတို႕အား ဘုရင္နွင့္ အတူ ရန္ကုန္ သို႕ ေခၚေဆာင္လာျပီး မႏၱေလးေနျပည္ေတာ္ မွနယ္နွင္ဒဏ္ေပးလိုက္သည္ ။ ၁၈၈၅ခု ဒီဇင္ဘာလ ၊ ၂၈ ရက္ေန႕တြင္မိဖုရားငယ္ တို႕ နွင့္ သမီးေတာ္ ၄၁ ပါးကို ပီ၊ အက္စ္ အေလာင္းဘုရား သေဘာၤျဖင့္ မႏၱေလးမွ ရန္ကုန္သို႕ ေခၚ ေဆာင္လာခဲ႕ ပါသည္ ။
ထိုကဲ႔သို႔မင္းေဆြမင္းမ်ိဳး ရာဇေသြးပါေသာ အဆက္အႏြယ္မ်ားသည္ ရန္ကုန္ နွင့္ ေအာက္ျပည္ေအာက္ရြာ တြင္ တကြဲတျပား ေနၾကရျပီး ကုန္းေဘာင္မင္း ဆက္သည္ ေပါက္ခြဲလိုက္ေသာေျမအိုးလို အစိတ္စိတ္ အမႊာမႊာ ကြဲေလသည္ ။
သွ်င္ေလညင္း ။ ( ၄ ၊ ၉ ၊ ၂၀၁၃ ) ။
Photo Copied;
